Raphael's Fresco of the School of Athens

 

Stanza della Segnatura 

 

 

Masterpieces of Western Art Columbia University

Art Humanities Series Masterpieces of Western Art at Columbia University is part of the Art Humanities Series.

Masterpieces of Western Art has been a degree requirement for all College students and an integral part of the Core Curriculum since 1947. It is not a historical survey, but an analytical study of a limited number of monuments and artists, and teaches students how to look at, think about, and engage in critical discussion of the visual arts.

Video produced by the Media Center for Art History, Columbia University.

 © 2001 Trustees of Columbia University in the City of New York.

 

Aristotle's Philosophy:Martha Nussbaum & Bryan Magee (1987)

 

 

Aristotle

 

 

Ξενάγηση στον τάφο του Αριστοτέλη στα Στάγειρα

 

Ο διδάκτωρ Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Κώστας Σισμανίδης εξηγεί στην κάμερα του Αθηναϊκού Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων πως έφτασε στο συμπέρασμα και την βεβαιότητα ότι τα ευρήματα των πολυετών ανασκαφών του ήταν ο τάφος του Αριστοτέλη.

Alexandre Le Grand - Le Macedonien

 

 

Η Είσοδος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα

Charles Le Brun, Musée du Louvre  

 

Tο ντοκιμαντέρ «Μέγας Αλέξανδρος», με θέμα τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τη συμβολή του στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού από τη Μακεδονία μέχρι την Ινδία, προβλήθηκε στην έκθεση «Στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου - Η Αρχαία Μακεδονία», που  φιλοξενήθηκε  από τις 13 Οκτωβρίου 2011 έως τις 3 Ιανουαρίου 2012 στο Μουσείο του Λούβρου. Το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Bernard George.

 

Ο «Μέγας Αλέξανδρος» είναι μια συμπαραγωγή της ΕΡΤ, του Μουσείου του Λούβρου, του Γαλλικού Κέντρου Κινηματογράφου και του τηλεοπτικού καναλιού ΑRTE, ενώ η παραγωγή είναι της εταιρείας «Les Films du Tambour de Soie». Η μεγάλη και εντυπωσιακή έκθεση «Στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου- Η Αρχαία Μακεδονία» είναι μια διακρατική πολιτιστική διοργάνωση μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας και έχει ως στόχο την ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και ιδιαίτερα του μακεδονικού πολιτισμού.

 

Αφετηρία και επίκεντρο της ταινίας είναι η Μακεδονία. Η ταινία προσφέρει ένα ταξίδι στους τόπους όπου γαλουχήθηκε ο Αλέξανδρος. Συντηρητές και αρχαιολόγοι μιλούν για την εμβέλεια των ανακαλύψεών τους αναλύοντας το υλικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε ο Αλέξανδρος: Το ανάκτορο της Πέλλας όπου γεννήθηκε ο Αλέξανδρος. Τα Στάγειρα, γενέτειρα του δασκάλου του, του Αριστοτέλη. Ο αρχαιολογικός χώρος της Βεργίνας, οι αρχαίες Αιγές, πρώτη πρωτεύουσα του βασιλείου της Μακεδονίας όπου ήρθε στο φως ο τάφος του βασιλιά Φίλιππου του Β΄, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

 

Το Δίον, μία από τις τρεις πολιτείες όπου έκανε θυσία πριν την εκστρατεία του και διέταξε την κατασκευή ενός μεγαλοπρεπούς ναού αφιερωμένου στον Δία.

 

Τα Λευκάδια με τον θαυμάσιο τάφο των Ανθεμίων, η Αμφίπολις όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως έναν καινούριο αρχαιολογικό χώρο και, τέλος, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης που φιλοξενεί μερικά από τα πιο όμορφα «ίχνη» (κοσμήματα, χειροτεχνήματα) της εποχής.

 

Παράλληλα, με αυτές τις αφηγήσεις, η δραματοποιημένη φωνή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως τη φαντάστηκε ο συγγραφέας Laurent Gaude (βραβείο Goncourt 2004, στο θεατρικό του έργο, Ο Μπλε Τίγρης του Ευφράτη), μας μεταφέρει τα πιο διάσημα επεισόδια του έπους του: τη συνάντηση με τον Βουκεφάλα, τη δολοφονία του πατέρα του, Φίλιππου του Β΄, τις μάχες στα Γαυγάμηλα και τον Υδάσπη ποταμό, και το θάνατό του στη Βαβυλώνα.

 

Από το ουτοπικό του όνειρο για έναν ενωμένο κόσμο υπό τη δόξα του, ο Αλέξανδρος μας αφήνει μία διόλου ευκαταφρόνητη κληρονομιά. Με την ευκαιρία της μεγάλης έκθεσης με τίτλο «Στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου – Η αρχαία Μακεδονία» που φιλοξενεί το Μουσείο του Λούβρου, η ταινία αναδεικνύει μέσα από μία νέα οπτική τα ίχνη του υλικού και καλλιτεχνικού πολιτισμού του βασιλείου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Φωνή και εικονογραφία συμμετέχουν στη φανταστική αναδημιουργία της ιστορίας και του κύριου πρωταγωνιστή της.

 

Το ξυπνητήρι του Αριστοτέλη από το Μουσείο Κοτσανά στο Άλσος Αριστοτέλους στα Στάγειρα

 Στο όμορφο ορεινό χωριό Στάγειρα του Δήμου Αριστοτέλη, σ' ένα πάρκο με θέα σ' όλον τον κόλπο της Ιερισσού, βρίσκεται το "Άλσος Αριστοτέλους". Το Άλσος, στο οποίο εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει ο ανδριάντας του Αριστοτέλη, εξοπλίστηκε το 2003 - 2004 με διαδραστικά όργανα στα οποία βρίσκουν εφαρμογή φυσικά φαινόμενα για τα οποία γίνονται αναφορές στο σύγγραμμα του μεγάλου Δασκάλου "Τα Φυσικά". Το Άλσος έχει γίνει αγαπημένος προορισμός για μεμονωμένους τουρίστες και σχολεία, αφού συνδυάζει φανταστικά την ψυχαγωγία με την εκπαίδευση.

 To 2019  τοποθετήθηκε ένα νέο διαδραστικό όργανο, "το ξυπνητήρι του Αριστοτέλη" . Αποτελούνταν από ένα δοχείο με νερό που άδειαζε με έναν επιλεγμένο (για κάθε περίπτωση) ρυθμό εκροής σε ένα άλλο δοχείο που έφερε έναν αρθρωμένο ημισφαιρικό πλωτήρα. Την προκαθορισμένη στιγμή που γέμιζε το δοχείο ο πλωτήρας ανατρεπόταν και τα σφαιρίδια που ήταν τοποθετημένα στην επίπεδη επιφάνειά του έπεφταν σε ένα κύπελλο (ή πιάτο) προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο.

ΠΗΓΕΣ: «Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων»

Το Άλσος λειτουργεί από τέλη Μαρτίου έως τέλη Οκτωβρίου καθημερινά. Τηλ. 23760 41327

Η συμμετοχή της Μακεδονίας στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ως τεκμήριο της ελληνικότητάς της

 

Η συμμετοχή των βασιλέων Αλέξανδρου,Αρχέλαου και Φιλίππου Β΄

 

Μια από τις σημαντικές και αδιάψευστες ιστορικές μαρτυρίες περί της ελληνικότητας της Μακεδονίας είναι η συμμετοχή των βασιλέων της στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι γνωστή η απόφαση των αρχαίων Ελλήνων για αποκλειστική συμμετοχή των Ελλήνων στους αθλητικούς αγώνες, έχοντας μια αίσθηση ανωτερότητας έναντι των βαρβάρων – μη Ελλήνων – επισημαίνει ο Ευριπίδης.[1] Εξάλλου, είναι γνωστή και η αυστηρότητα με την οποία οι Ελλανοδίκες έκριναν την «ελληνικότητα» των υποψήφιων αθλητών και πόλεων. Έτσι, στους «Πανελλήνιους» αγώνες επέτρεπαν μόνο εκπροσώπους των ελληνικών πόλεων να συμμετάσχουν. Η παράδοση του αποκλεισμού των λεγόμενων βαρβάρων, μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την εξάπλωση του ελληνισμού, ατόνησε, ωστόσο μέχρι τότε εξακολούθησε να τηρείται. 

Υπάρχουν αξιόπιστες αρχαίες πηγές, που αναδεικνύουν τα παραπάνω ως δεδομένο. Η δημοτικότητα των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν τέτοια, ώστε ευγενείς και βασιλείς έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τους αγώνες και επεδίωξαν με ζήλο την Ολυμπιακή νίκη. Ανάμεσα σε αυτούς, επισημαίνει ο Ηρόδοτος,[2] ήταν και ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος, πρόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αποδεικνύοντας πρώτα την ελληνικότητα της καταγωγής του. Όταν ορισμένοι εξέφρασαν κάποιες επιφυλάξεις, ο Αλέξανδρος υποστήριξε ότι ως απόγονος του Περδίκκα ήταν Έλληνας, με καταγωγή από το Άργος, καταγόμενος από τον Τήμενο, τον Ηρακλείδη κατακτητή τους Άργους.[3] Το επιχείρημα για την Αργεία του καταγωγή έγινε πλήρως αποδεκτό από τους Ελλανοδίκες, και αναγνωρίστηκε ως Έλληνας. Μπόρεσε αμέσως να πάρει μέρος στον αγώνα δρόμου, κατά τον οποίο τερμάτισε πρώτος. Οι περισσότεροι συγγραφείς και ιστορικοί, στη συνέχεια, μεταξύ των οποίων και ο Θουκυδίδης[4] συμφώνησαν με αυτήν την γενεαλογία.

Ένας άλλος βασιλιάς των Μακεδόνων, της Δυναστείας των Αργεαδών (: Ἀργεάδαι), ο Αρχέλαος, επιδιώκοντας μέσω των αγώνων την προβολή του, διεκδίκησε την Ολυμπιακή νίκη, και ανακηρύχτηκε νικητής στους ιππικούς αγώνες της Ολυμπίας.[5] Επίσης, ο πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Φίλιππος Β΄, συμμετείχε στα αγωνίσματα της αρματοδρομίας σε τρεις διαδοχικούς Ολυμπιακούς Αγώνες και ανακηρύχτηκε νικητής. Συγκεκριμένα, συμμετείχε κατά τους 106ους (356 π.Χ.), 107ους (352 π.Χ.) και 108ους (348 π.Χ.) Ολυμπιακούς Αγώνες στα ιππικά αγωνίσματα του κέλητος, του τέθριππου και της συνωρίδος αντίστοιχα. Η ανακήρυξη του Φιλίππου Β΄ σε Ολυμπιονίκη αύξησε σημαντικά όπως ήταν φυσικό το γόητρο και την πολιτική ισχύ του. Μία μάλιστα από τις παραπάνω νίκες του, το 356 π.Χ., συνέπεσε με την ημέρα γέννησης του γιού του.[6] Έτσι, την ώρα που γεννήθηκε ο Αλέξανδρος, υποστηρίζει ο Πλούταρχος, ήρθε και η αγγελία στον Φίλιππο ότι νίκησε στην Ολυμπία με άλογο ιππασίας: η δε Ολυμπίασιν ίππω κέλητι νενικηκέναι.

Η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Αρχέλαου, του Φιλίππου και γενικά των ευγενών και βασιλέων γινόταν συνήθως δια των εκπροσώπων τους. Οι νίκες στην αρματοδρομία επιτυγχάνονταν όχι με την προσωπική συμμετοχή τους ως αθλητών, αλλά με την εκπροσώπησή τους στους αγώνες δια των ηνιόχων τους, καθώς οι ίδιοι είχαν την οικονομική δυνατότητα της εκτροφής των ίππων στα ιπποτροφεία που διατηρούσαν.[7] Η δόξα που αποκόμιζε κανείς από τους αγώνες της Ολυμπίας έθελγε το ίδιο ιδιώτες και βασιλείς, κυρίως λόγω της μνημείωσης που εξασφάλιζε στον νικητή, καθώς του έδινε το δικαίωμα να στήσει τον ανδριάντα του εντός του χώρου της Ολυμπίας ή να κατασκευάσει εκεί το μνημείο του ή να αξιοποιήσει τη νίκη για τις πολιτικές του φιλοδοξίες. Η απόφαση, λ.χ., να κατασκευαστεί μέσα στην Άλτη το Φιλιππείον, ένα κυκλικό οικοδόμημα που αναγέρθηκε προς τιμήν του Φιλίππου μετά την ήττα των Ελλήνων στην μάχη της Χαιρωνείας,[8] θεωρήθηκε κάπως και ως δείγμα πολιτικής οικειοποίησης των αγώνων. «Στο οικοδόμημα αυτό βρίσκονται οι ανδριάντες του ίδιου του Φιλίππου, του πατέρα του Αμύντου και του γιου του Αλέξανδρου, που είναι χρυσελεφάντινοι, όπως άλλωστε είναι και της Ολυμπιάδας, της μητέρας του Αλέξανδρου», παρατηρεί ο Παυσανίας.[9] Επρόκειτο, ουσιαστικά, για το οικογενειακό τους μνημείο, το οποίο στήθηκε μέσα στον ιερό χώρο της Ολυμπίας, τακτική που ακολούθησαν και οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τις πλούσιες οικονομικές χορηγίες και τ’ αναθήματα στο Ιερό.

Υπάρχουν και άλλα περιστατικά που μαρτυρούν την συμμετοχή των Μακεδόνων βασιλέων στους Πανελλήνιους ιερούς αγώνες και τη στενή σύνδεσή τους με τις άλλες ελληνικές πόλεις. Η ανάδειξη της Μακεδονίας σε πανελλήνια δύναμη επέδρασε θετικά και στην Ολυμπία, προσφέροντας μια αίσθηση μεγαλείου.[10] Η συμμετοχή των Μακεδόνων βασιλέων έδωσε νέα ώθηση στους αγώνες. 

Γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος δεν έλαβε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες;

Ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος δεν συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες.[11] Ο Αλέξανδρος, υποστηρίζει ο Πλούταρχος, σε αντίθεση με τον Φίλιππο τον πατέρα του που χάραζε στα νομίσματά του τις Ολυμπιακές νίκες των αρμάτων του, δεν αγαπούσε κάθε είδους δόξα,[12] ενώ και στον πατέρα του που του ζητούσε να τρέξει στο στάδιον στην Ολυμπία (επειδή διέθετε ταχύτητα) απάντησε: «Ναι, αν είχα βασιλείς ανταγωνιστές».[13] Κι εν γένει δεν φαινόταν ευνοϊκά διακείμενος προς τον αθλητισμό αυτό,[14] ίσως λόγω της τάσης επαγγελματισμού που είχε ήδη διαφανεί. Έτσι, ενώ καθιέρωσε τόσους αγώνες τραγωδών, αυλητών, κιθαρωδών, ραψωδών αλλά και κάθε είδους κυνηγιού και ραβδομαχίας, δεν έδειξε προθυμία να καθιερώσει είτε βραβείο πυγμαχίας, είτε παγκρατίου.[15] Ο ίδιος ο Αλέξανδρος, επιβεβαιώνει ο Πλούταρχος, διέθετε ξεχωριστά σωματικά προσόντα και αθλητικές ικανότητες,[16] και διοργάνωσε πολλούς και πλούσιους σε συμμετοχή αθλητών και σε διάθεση χρημάτων, αγώνες.[17] Τα τελευταία του λόγια πάντως, πριν πεθάνει, ήταν πως προέβλεπε οτι μεγάλοι επιτάφιοι αγώνες θα γίνουν γι’ αυτόν, από τους πρωτεύοντες (αρχηγούς) εκ των φίλων του.[18] Μια πρόρρηση, δηλαδή, για τον άμεσο αλληλοσπαραγμό πάνω από τον τάφο του για τον φιλόδοξο αγώνα της διαδοχής, ο οποίος διήρκεσε τουλάχιστον επί μια εικοσαετία.  

Ως προς την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Δίων Χρυσόστομος, αντίθετα από τον Πλούταρχο, υποστηρίζει ότι αυτός ήταν ‘στον υπέρτατο βαθμό εραστής της δόξας’.[19] Ο Αλέξανδρος δεν θεωρούσε κανέναν άξιο να τον συναγωνιστεί στην δόξα, ούτε τον Πέρση βασιλιά, ούτε τον Σκύθη, ούτε τον Ινδό, και κανέναν ανάμεσα στους Έλληνες – ούτε άνθρωπο ούτε πόλη.[20] Η αρνητική στάση που τηρεί ο Αλέξανδρος ως προς την συμμετοχή του στους Ολυμπιακούς Αγώνες ίσως οφείλεται, επομένως, και στην μεγάλη εμπιστοσύνη που είχε στον εαυτό του. Εξάλλου, μπορεί να μην ήθελε να ριψοκινδυνεύσει μια τρώση της φήμης του ‘αήττητου’ που από μικρός είχε, όπως συμπεραίνεται από τα ίδια του τα λόγια: ποδωκέστατος γάρ των εφ‘ ηλικίας νέων γενόμενος καί των εταίρων αυτόν επ’ Ολύμπια παρορμώντων, ηρώτησεν, ει βασιλεις αγωνίζονται. Των δ’ ου φαμένων, άδικον ειπεν ειναι τήν άμιλλαν, εν η νικήσει μέν ιδιώτας, νικηθήσεται δέ βασιλεύς.[21]  

Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν έλαβε προσωπικά μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι γνωστή, ωστόσο, η εκτίμηση που έτρεφε προς τους αγώνες της Ολυμπίας αλλά και προς τους νικητές της, όπως λ.χ. προς τον Ολυμπιονίκη Διονυσόδωρο από την Θήβα, τον οποίο και απελευθέρωσε από αιχμάλωτό του από σεβασμό προς τη νίκη του. Εξάλλου, στις νέες πόλεις που ο ίδιος ίδρυε στα βάθη της Ασίας, ίδρυε και στάδιο, για την τέλεση αγώνων. Έτσι, στα μέρη που κατέκτησε, με τα γυμναστήρια, τα θέατρα και τους ναούς που έχτιζε, κατ’ ουσίαν μεταλαμπάδευε τα κατ’ εξοχήν χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ελληνικού πολιτισμού.

     Ψηφιδωτό 3ου αιώνα π.Χ., ο Αλέξανδρος σε κυνήγι    λιονταριού, Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας 

 

 Αλέξανδρος και Αριστοτέλης

 

 

 

[1] Ευριπίδου, Ιφιγένεια η εν Αυλίδι, στ. 1400: βαρβάρων δ᾽ Ἕλληνας ἄρχειν εἰκός.

[2] Ηροδότου, 5.22.

[3] Αυτόθι, 8.137.

[4] Θουκυδίδου, 2.99, 5.80.

[5] Δίωνος Χρυσοστόμου, 39.2.2, 46.17.16, Αρριανού, Αλεξάνδρου Ανάβασις 1.11.1.

[6] Πλουτάρχου, Αλέξανδρος, 3.

[7] Ηροδότου, Μούσαι, 6, 35.

[8] Παυσανία, 5.20.9-10.

[9] Αυτόθι, 10.

[10] Βλ. S. G. Miller (1982), The Macedonians at the Panhellenic Sanctuaries, AJA, 86: 276-277.

[11] Βλ. Κ. Γογγάκη (2003), Οι αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για τον αθλητισμό, Αθήνα: Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, σσ. 258-261.

[12] Πλουτάρχου, Αλέξ. 4. Πβ. Δίωνος Χρυσοστόμου, Λόγος Δ΄, 4, 52 και 60.

[13] Πλουτάρχου, Ηθικά 179D.

[14] Πλουτάρχου, Αλέξ. 4: Φαίνεται δέ καί καθόλου πρός τό των αθλητων γένος αλλοτρίως έχων. Πβ. Του Αυτού, Ηθικά 179D.

[15] Πλουτάρχου, Αλέξ. 4.

[16] Αυτόθι, 4 και 39, Του Αυτού, Ηθικά 179D, Διόδωρου Σικελιώτου (Βιβλιοθήκη Ιστορική) 17.97.2, Αρριανού, Αλεξ. Ανάβ. 7.23.5, 2.6.8, 2.25.6, 3.16.9.

[17] Αρριανού, Αλεξ. Ανάβ. 1.11.1: Ο Αλέξανδρος διοργάνωσε στην Έδεσσα τους τοπικούς Μακεδονικούς αγώνες, και αγώνες προς τιμήν των Μουσών. Στα Εκβάτανα οργάνωσε αγώνα γυμνικό και μουσικό (7.14.1) και λαμπαδηφορίας (3.16.9). Αλλά έγιναν και προς χάριν του αγώνες (7.23.5).

[18] Διόδωρου Σικελιώτη, 17.117.4, Αρριανού, Αλεξ. Ανάβ. 7.26.3.

[19] Δίωνος Χρυσοστόμου, Λόγος Δ΄, 4.

[20] Αυτόθι, 5.

[21] Πλουτάρχου, Ηθικά 331B, πβ. 179D. 

 

ενικός