Ακολουθώντας τα ίχνη του Κ. Αξελού

Η διαδρομή και οι αναζητήσεις ενός μεγάλου διανοητή

 

Η συγγραφέας και σύντροφος του μεγάλου διανοητή Κώστα Αξελού τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής του, Κατερίνα Δασκαλάκη, με το βιβλίο της Κώστας Αξελός, η νοσταλγία του μέλλοντος επιχειρεί να ανασυνθέσει τη διαδρομή του βίου του και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του. Η Δασκαλάκη αρχικά καταδύεται στο γενεαλογικό παρελθόν του Αξελού και φέρνει στην επιφάνεια τους προγόνους του και την αστική κοινωνική τους εδραίωση.

 

Ο Κώστας Αξελός γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα. Για τη δημοτική του εκπαίδευση και τις πρώτες τρεις τάξεις του γυμνασίου πήγε στη Σχολή Μακρή, ένα από τα καλύτερα ιδιωτικά της Αθήνας, και κατόπιν, επειδή το θεωρούσε αστικό σχολείο, συνέχισε στο Βαρβάκειο. Ταυτόχρονα παρακολουθούσε μαθήματα στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στη Γερμανική Σχολή και ήρθε σε επαφή με το έργο του Μαρξ, του Χέγκελ, του Νίτσε, του Γκαίτε.

 

Η συγγραφέας, για τις ανάγκες της βιογραφίας του Αξελού, ορθώς αναφέρεται στη μεγαλοαστική καταγωγή του. Αναδεικνύεται έτσι όμως πιο έντονα η ταξική αποστασία του, αφού σταδιακά προσχώρησε στη μαρξιστική θεώρηση του κόσμου, και στη Νομική Σχολή όπου εισήλθε εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ, τη νεολαία του ΚΚΕ, και στην Αντίσταση κατά της γερμανικής κατοχής. Γρήγορα ανέλαβε καθοδηγητικό ρόλο και πολέμησε εναντίον των Γερμανών και των συνεργατών τους και έλαβε μέρος και στις μάχες του Δεκέμβρη του 1944. Συνελήφθη μάλιστα, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει και να ακολουθήσει τον ΕΛΑΣ. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα αρθρογραφούσε στον Ριζοσπάστη και σε άλλα έντυπα και δίδασκε μαρξιστική θεωρία στα φροντιστήρια του κόμματος.

Στο Ματαρόα

Τον Δεκέμβριο του 1945 ήταν ένας από τους νέους διανοουμένους και καλλιτέχνες που έφυγαν από την Ελλάδα με το θρυλικό πλέον πλοίο Ματαρόα και έφθασε τελικά στο Παρίσι. Εκεί ο Αξελός, παρόλο που το 1947 διεγράφη από το ΚΚΕ, συνέχισε την ταξική του αποστασία με έναν άλλο τρόπο. Αφοσιώθηκε στις φιλοσοφικές σπουδές του και αργότερα στην παραγωγή του έργου του, ζώντας λιτά και αντισυμβατικά μέχρι τον Φεβρουάριο του 2010, που έφυγε από τη ζωή, χωρίς κανένα αίσθημα ιδιοκτησίας και επιπλέον χωρίς εγωιστικές συμπεριφορές στις προσωπικές και ερωτικές του σχέσεις, όπως με προσοχή και μια σχετική απόσταση περιγράφει η συγγραφέας.

 

 Ο Αξελός ολοκλήρωσε σε δυόμισι χρόνια τον πρώτο κύκλο σπουδών στη Φιλοσοφική Σχολή της Σορβόννης και το 1948 παρακολούθησε στη Βασιλεία το σεμινάριο του Καρλ Γιάσπερς, παρόλο που το 1949 το ελληνικό κράτος ζήτησε την έκδοσή του και το 1951 τον καταδίκασε σε θάνατο. Ήδη όμως άρχισε να εργάζεται στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, με κύριο αντικείμενο έρευνας τον Μαρξ και τον Ηράκλειτο, και να δημοσιεύει φιλοσοφικές μελέτες και άρθρα.

 

Το 1952 εκδόθηκε στην Αθήνα το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο Φιλοσοφικές δοκιμές, το οποίο περιείχε κείμενα από την εποχή που ήταν ακόμα στην Ελλάδα, αλλά και μερικά της γαλλικής περιόδου του, για την αρχαιοελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή φιλοσοφία. Η Δασκαλάκη από το σημείο αυτό ακολουθεί και αφηγείται την προσωπική ζωή του Αξελού παράλληλα με την εμπλοκή του στις διανοητικές διεργασίες στη Γαλλία και τη δική του φιλοσοφική και συγγραφική εξέλιξη. Το 1954 δημοσιεύει στο περιοδικό Esprit τη μελέτη του Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας, στην οποία ασκεί μια διεισδυτική κριτική στην ελληνική κοινωνία και στην αδυναμία της να ενσωματώσει τη νεωτερικότητα. Μια αμνηστία που χορηγήθηκε επέτρεψε στον Αξελό να ταξιδέψει στην Ελλάδα το 1956. Έκτοτε επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα αλλά η βάση της ζωής και της διανοητικής παραγωγής του παρέμεινε το Παρίσι. Εκεί, στη Σορβόννη, το 1959, θα υποστηρίξει τις δύο διδακτορικές διατριβές του, την κύρια Ο Μαρξ και η τεχνική και τη δευτερεύουσα Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία.

 

Η μεγαλοαστική καταγωγή, η ταξική αποστασία, η διαφυγή και τα δημιουργικά χρόνια στο Παρίσι.

 

Με αυτές αρχίζει ουσιαστικά να συγκροτείται το πρώτο corpus του φιλοσοφικού έργου του Αξελού, που αποτελείται από τρεις τριλογίες και ολοκληρώνεται περίπου το 1980. Σε αυτές συγκαταλέγονται τα βιβλία με βάση τις διατριβές του, που μεταφράστηκαν στα ελληνικά, όπως και τα γνωστά και επίσης μεταφρασμένα Προς την πλανητική σκέψη (1964), Το παιχνίδι του κόσμου (1969),Για μια προβληματική ηθική (1972) και Ορίζοντες του κόσμου (1974). Η Δασκαλάκη, με αναφορές και σε άλλους σχολιαστές του έργου του Αξελού και με παραθέσεις αποσπασμάτων του ιδίου, αναπτύσσει συνοπτικά και εύληπτα την προβληματική του. Οι βασικοί της άξονες είναι η περιπλάνηση στην ολότητα του κόσμου στη σύγχρονη εποχή, ο κόσμος και οι δυνάμεις που τον κινούν και το παιχνίδι του ανθρώπου σε αυτόν, η τεχνική διαχείριση των πραγμάτων. Διακρίνεται δε και για την ποιητικότητα της εκφοράς της.

 

Ο Γαλλικός Μάης

Αν και δήλωνε αριστερός πέρα από τη διάκριση Αριστεράς – Δεξιάς και είχε αρχίσει να απομακρύνεται από τη μαρξιστική ερμηνεία του κόσμου, έλαβε ενεργά μέρος στον Μάη του ’68. Παράλληλα, για αρκετά χρόνια δίδαξε στη Σορβόννη και έδωσε διαλέξεις σε πάμπολλες χώρες, όπως και στην Ελλάδα. Επηρέασε τη φιλοσοφική σκέψη στη Γαλλία και ως εισηγητής και μεταφραστής του Χάιντεγκερ, το έργο του οποίου τον καθόρισε σημαντικά, αν και πάντα είχε μια επικριτική απορία απέναντί του για τη φιλοναζιστική του στάση. Ακόμα συμμετείχε στην έκδοση του φιλοσοφικού περιοδικού Arguments και το 1960 ίδρυσε την ομώνυμη σειρά στις εκδόσεις Minuit, όπου εκδίδονταν επιλεγμένα θεωρητικά βιβλία.

 

Έως τον θάνατο του,δε,συνέχισε τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του, συχνά σε πιο προσωπικό τόνο, με νέες θεωρήσεις και έννοιες, όπως μεταφιλοσοφία ή φιλικότητα, με τελευταία του βιβλία το Αυτό που επέρχεται και το ανολοκλήρωτο Σε αναζήτηση του α-διανόητου.

 

Η Δασκαλάκη, η οποία διακριτικά μένει στην άκρη του αφηγηματικού της πίνακα, κλείνει τη βιογράφηση με ένα εξομολογητικό επίμετρο και πραγματώνει ένα πολυεπίπεδο έργο αναφοράς για τον Κώστα Αξελό, αποτυπώνοντας επιπλέον και τη φιλοσοφική σκηνή, και όχι μόνο, της εποχής του.

 

Κώστας Καρακώτιας,Η Καθημερινή/Τέχνες και Γράμματα

Κατερίνα Δασκαλάκη

Κώστας Αξελός, η νοσταλγία του μέλλοντος

 Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2023

👉Κατερίνα Δασκαλάκη:«Για τον Αξελό ο τελευταίος μεγάλος συστηματικός φιλόσοφος ήταν ο Χέγκελ» 

Ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός

 

Ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός

Χρονολογία Παραγωγής:1983

Ημερομηνία Πρώτης Προβολής:12/05/1983

Το επεισόδιο «Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ» είναι αφιερωμένο στον φιλόσοφο και στοχαστή ΚΩΣΤΑ ΑΞΕΛΟ. Σε συνέντευξή του στο σπίτι του ζωγράφου και θείου του ΜΙΧΑΛΗ ΑΞΕΛΟΥ, ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ αφηγείται βιογραφικά του στοιχεία, την μεγαλοαστική του καταγωγή, την ένταξή του στην Εθνική Αντίσταση, την αποχώρησή του από το κομουνιστικό κίνημα και την απόφασή του να φύγει στο Παρίσι το 1945 για να σπουδάσει.

Μιλάει για τις σπουδές φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης και για την απογοήτευση που βίωσε και εκεί από τον ακαδημαϊσμό και τη σχολικότητα που κυριαρχούσε.

 Ακολουθεί εκτενές απόσπασμα από τη διάλεξη που έδωσε ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ στις 4 Απριλίου 1983, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου, επισκεπτόμενος την Ελλάδα μετά από τριανταεπτά χρόνια.

Τίτλος της διάλεξης: «Γιατί να σκεφτόμαστε».

Αναφέρεται στις απαρχές της σκέψης από τον ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ και τον ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ μέχρι τον ΠΛΑΤΩΝΑ και τον ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ, ενώ σχολιάζει με τρόπο πάντα επίκαιρο την μη-ανάγκη του σύγχρονου τεχνικού κόσμου για τη σκέψη.

 Όπως αναφέρει ο Έλληνας στοχαστής, χωρίς να είναι ούτε αισιόδοξος ούτε απαισιόδοξος, παρατηρεί ότι στην εποχή μας «δεν υπάρχει ζήτηση σκέψης» και ότι «η μη ανάγκη σκέψης σήμερα συμβαδίζει με την κυρίαρχη τάξη και αταξία των πραγμάτων».

Στη συνέχεια ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ βρίσκεται στον Ναό του ΗΦΑΙΣΤΟΥ στο Θησείο και ανάμεσα στα αρχαιοελληνικά ερείπια, στην ελληνική φύση, τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, ανατρέχει στην ιστορία της φιλοσοφίας, από τον ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ και τον ΠΛΑΤΩΝΑ, ως τον ΜΑΡΞ, τον ΦΡΟΫΝΤ και τον ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ και αναλύει τις απόψεις του σχετικά με τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, την αριστερά, τη μαρξιστική θεωρία, τη σύγχρονη κοινωνία και πολιτική, αλλά και τη φροϋδική σκέψη.

Θέτει καίρια ερωτήματα όπως «Ποια είναι η πατρίδα της σκέψης;», «Το όραμα της δημοκρατίας είναι θεμιτό;», ενώ σχολιάζει τη σχέση της πολιτικής με τον τεχνικό κόσμο. Σε άλλο σημείο, αναφέρει τον «περιορισμό του ανθρώπινου οράματος από τα κυρίαρχα κόμματα» και επισημάνει ότι: «όσες φορές ο στοχαστής προσπάθησε να καλυφθεί κάτω από μια πολιτική στέγη, αυτή έπεφτε και τον πλάκωνε».

Επίσης εξηγεί τα τρία κεντρικά σημεία του δικού του στοχασμού: τον Κόσμο, την Περιπλάνηση και το Παιχνίδι.

 Η εκπομπή τελειώνει με ένα ερώτημα που θέτει ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ για τη σκέψη στη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα. 

📖 Μια πρώτη γνωριμία με την σκέψη του Κώστα Αξελού

Κατερίνα Δασκαλάκη: «Για τον Αξελό ο τελευταίος μεγάλος συστηματικός φιλόσοφος ήταν ο Χέγκελ»

 

Η δημοσιογράφος,συγγραφέας,μεταφράστρια,και σύντροφος του Κώστα Αξελού, Κατερίνα Δασκαλάκη  μιλά με αφορμή την έκδοση του νέου της βιβλίου 

«Κώστας Αξελός:Η νοσταλγία του μέλλοντος» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Εστία. 

Διηγείται στιγμές από τα χρόνια που έζησε μαζί του και την επίπονη προσπάθεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου που συνιστά μιαν απόπειρα προσέγγισης της ζωής και του έργου του Κώστα Αξελού, ενός από τους στοχαστές που σημάδεψαν τη σκέψη στον 20ό αιώνα. 

 

Pod.gr  

 

 Ολόκληρο το επεισόδιο εδώ 

📖 Μια πρώτη γνωριμία με την σκέψη του Κώστα Αξελού

Νυμφαίο - Σχολή Αριστοτέλους

 

Στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας  Μίεζας εντάσσεται και ο αρχαιολογικός χώρος του Νυμφαίου που βρίσκεται στη θέση Ισβόρια, πάνω στο δρόμο που οδηγεί από το χωριό Κοπανός προς την επαρχία της Νάουσας του Νομού Ημαθίας. Πρόκειται για ένα φυσικό τοπίο που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με την ομορφιά του. Ο χώρος αυτός έχει ταυτιστεί με τη Σχολή του Αριστοτέλους. Εδώ, ο μελλοντικός βασιλιάς της  Μακεδονίας μαζί με έναν εκλεκτό κύκλο μαθητών από γόνους ευγενών μακεδονικών οικογενειών μυήθηκε στη φιλοσοφία και στην ποίηση, στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Ο Μέγας Αλέξανδρος παρέμεινε στη Σχολή μέχρι το 340 π.Χ., οπότε επέστρεψε στην Πέλλα για να ασκήσει καθήκοντα αντιβασιλέα, κατά την απουσία του πατέρα του.

 

Η επίδραση της αριστοτελικής σκέψης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νεαρού διαδόχου, αλλά και στη φιλοσοφία ζωής που είχε ο μετέπειτα κοσμοκράτορας για την ηθική και την πολιτική, γνωρίζουμε πως στάθηκε καθοριστική. Παρά το σύντομο χρονικό διάστημα λειτουργίας της Σχολής, τρία μόλις χρόνια, η συνύπαρξη στο χώρο αυτό του Αριστοτέλη, μιας από τις μεγαλύτερες σε παγκόσμιο επίπεδο πνευματικές φυσιογνωμίες, και του Αλέξανδρου, της γοητευτικότερης ίσως προσωπικότητας του αρχαίου κόσμου, αναδεικνύει τη Σχολή Αριστοτέλους ως ένα ιστορικό τόπο με παγκόσμια ακτινοβολία.

 

Οι αρχαίοι συγγραφείς Πλούταρχος (Αλέξ. 7) και Πλίνιος (Nat. Hist. XXXI,30) αναφέρονται στα κείμενα τους στη Σχολή του μεγάλου φιλοσόφου, που προσκλήθηκε από το Φίλιππο Β΄ να αναλάβει την αγωγή του δεκατριάχρονου τότε γιου του, Αλέξανδρου (343/2 π.Χ.).

 

Ο Πλούταρχος, περιγράφοντας στο Βίο του Αλεξάνδρου το χώρο που επιλέχτηκε για την ίδρυση της βασιλικής Σχολής, αναφέρει το ''περί Μίεζαν Νυμφαίο'', δηλαδή το Νυμφαίο κοντά στη Μίεζα, με τους υπόσκιους περιπάτους και τις λίθινες έδρες, που σώζονταν ακόμη στην εποχή του και επισημαίνει μάλιστα ότι επιδεικνυόταν ως αξιοθέατο.

 

Ο χώρος είχε γίνει γνωστός στην έρευνα από το Γάλλο περιηγητή  Delacoulonce στα μέσα του 19ου αι. αλλά το 1965 καθαρίστηκε για πρώτη φορά από τη βλάστηση και ένα τμήμα του ανασκάφτηκε τα επόμενα χρόνια από το Φώτη Πέτσα, ο οποίος, συνδυάζοντας εύστοχα τις γραπτές πηγές, τις τοπογραφικές παρατηρήσεις και τα ανασκαφικά δεδομένα, ταύτισε τη θέση με τη Σχολή του Αριστοτέλους.

 

Συντάκτης

Ε. Ψαρρά, Αρχαιολόγος

"Animated...Philosophers":Socrates

 

CONTRIBUTORS

Channel:ERT3 (Greek State Television)

Concept - Scripts - Direction:George Chatzivasileiou

Animation: Minotaur Digital

 Arts:Thodoris Akritidis, Yiannis Vogiatzopoulos, Stefanos

Chachamidis, George Venetopoulos, Natasa Malea,

Mpampis Venetopoulos

Script Assistant:Thodoris Kampouridis

Director of photography:Vasilis Kontaxis

Camera man:Theophilos Dadis, Dimitris Pallas

Video Editing: Dimitris Koukorikos

Executive Producer:Iakovos Dislis

Narration: Michal Webber

Recordings:Makis Drakopoulos

Sound Design - Sound Editor:Dimitris Koukorikos

Technical Supervisor:Yiannis Sakalidis

Music Supervisor:George Chatzivasileiou

Manager Production - Editor in Chief:George Chatzivasileiou 

“Animated…Φιλόσοφοι”

 

Οι σημαντικότεροι Φιλόσοφοι όλων των εποχών παρουσιάζονται μέσα από ένα πρωτότυπο πάντρεμα του animation με συνεντεύξεις ακαδημαϊκών, μέσα από την εκπομπή "Animated...Φιλόσοφοι" της Δημόσιας Τηλεόρασης ΕΡΤ3.

 

ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Κανάλι: ΕΡΤ3

Ιδέα - Σενάριο - ΣκηνοθεσίαΓιώργος Χατζηβασιλείου

Εκτέλεση animation: Minotaur Digital Arts

Εκτέλεση παραγωγής:Ιάκωβος Δισλής

Βοηθός σεναρίου - σκηνοθεσίας: Θοδωρής Καμπουρίδης

Διεύθυνση φωτογραφίας - κάμερες:Βασίλης Κονταξής

Ηχογράφηση: Μάκης Δρακόπουλος

Αρχισυνταξία - Διεύθυνση Παραγωγής:Γιώργος Χατζηβασιλείου

Πυθαγόρας

Ηράκλειτος

Παρμενίδης

Εμπεδοκλής 

Δημόκριτος

Σωκράτης

Πλάτωνας

Αριστοτέλης

Επίκουρος

Πλωτίνος

Αυγουστίνος

Ακινάτης

Aristoteles:Vater der Wissenschaft

 

Philosophie der Antike  

Bettany Hughes:Hypatia and the Great Fall of Alexandria

Alexander the Great,Alexandria

 

Hypatia:Eine außergewöhnliche Philosophin

 

Synesios von Kyrene besucht die Vorlesungen von Hypatia

 Aus dem Buch von Heiligen und Helden, veröffentlicht 1912  

 

 

Αριστοτέλης ο πατέρας των επιστημών του Δυτικού κόσμου

 

 

Έτσι βλέπω τον κόσμο : Αριστοτέλης ο πατέρας των επιστημών του Δυτικού κόσμου

 

Σειρά ημίωρων εκπομπών με θέματα αιχμής της σύγχρονης φυσικής, αστροφυσικής, ιστορίας και φιλοσοφίας.

Η σειρά διερευνά το πώς ακριβώς διαμορφώνεται ο πολιτισμός μας από τις ανακαλύψεις αυτές, αλλάζοντας τελικά και τον κόσμο μας. Περιεχόμενο και στόχος της είναι η κατανόηση του γεγονότος ότι η ουσιαστική βάση της ανάπτυξης ενός Πολιτισμού αποτελείται από τρεις βασικές έννοιες: της ύλης, του χρόνου και του χρόνου. Οι έννοιες αυτές αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας των Θετικών επιστημών και το περιεχόμενο που τους προσδίδουμε κάθε φορά έχει βαθύ αντίκτυπο σε μια σειρά απαντήσεων σε φιλοσοφικά ερωτήματα, όπως από που ερχόμαστε, που πηγαίνουμε και ποια είναι η σκοπιμότητα μας στον κόσμο αυτόν.

 

Παραγωγή: ART FACTORY A.E.

Σκηνοθέτης: Κώστας Χαραλάμπους

Επιστημονική επιμέλεια: Στράτος Θεοδοσίου - Μάνος Δανέζης

Καθηγητές Πανεπιστημίου Αθηνών

Παραγωγή: ART FACTORY A.E.

Παρουσιάζουν οι καθηγητές Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης.

Το σενάριο της σειράς βασίζεται στα βιβλία των καθηγητών:

- "Το Μέλλον του Παρελθόντος μας"

 - "Η Κοσμολογία της Νόησης"

 

 Το βιβλίο "Έτσι βλέπω τον κόσμο" κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Δίαυλος 

Ο Μύθος της Πτερόεσσας Ψυχής -The Myth of the Winged Soul

 

Επιστημονική επιμέλεια – κείμενο:Γεώργιος Καμπάλιος

Video Art & Animation:Μιχάλης Ξηρουχάκης

Αφήγηση:Ευαγγελία Καπόγιαννη 

Πρωτότυπη μουσική:Δημήτρης Γιαννόπουλος 

Σχεδιασμός - μίξη ήχου:Basement Productions 

Υποτιτλισμός: Νίκος Βάρσος

Επιμέλεια ελληνικών κειμένων: Σοφία Αλεξάκη 

Μετάφραση: Γεωργία Σερμαμόγλου – Σουλμαΐδη

 Επιμέλεια αγγλικών κειμένων: Texto Ltd. 

Σχεδιασμός έκθεσης: «Ο Πλάτων στο Mουσείον του»

Μουσειολόγος:Ευγενία Σταυράκη 

Αρχιτέκτονες:Αγγελική Κωνσταντινίδη,Τίνα Ζούμπου 

Επιστημονική υπεύθυνη έργου «Ακαδημία Πλάτωνος»: Σοφία Αντωνιάδου

Παραγωγή:   Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού