Πώς έθαβαν τους νεκρούς στην αρχαία Πέλλα

 

Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη 100 τάφων της νότιας πτέρυγας του νεκροταφείου της αγοράς

 

Η αγορά, που βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της αρχαίας Πέλλας, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια κτίρια του αρχαίου κόσμου κατά την ελληνιστική περίοδο.

Πρόκειται για έναν αρχαιολογικό χώρο που αποτελεί φάρο φωτεινό και συμβάλλει ουσιαστικά στην εξέλιξη της επιστήμης της αρχαιολογίας και στον εμπλουτισμό της γνώσης μας για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Οι συστηματικές ανασκαφές που ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 έφεραν στο φως το μεγαλύτερο μέρος του συγκροτήματος και τους γειτονικούς του δρόμους, στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής ανασκαφής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το συγκρότημα της αγοράς, που κτίστηκε το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. ήταν ενταγμένο στο ιπποδάμειο πολεοδομικό σχέδιο καταλαμβάνοντας μία έκταση περίπου 70.000 τ.μ. Αναπτυσσόταν γύρω από μεγάλη κεντρική πλατεία, με στοές στις τέσσερις πλευρές και ορθογώνιους χώρους πίσω τους. Στους χώρους αυτούς εντοπίστηκαν εργαστήρια και καταστήματα κεραμικής, κοροπλαστικής και μεταλλοτεχνίας, καταστήματα πώλησης αγγείων και αρωματικών ελαίων, λαδιού, κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία και χώροι όπου συνέρχονταν σώματα αρχόντων, ιδίως στη βόρεια πτέρυγα. Τέλος, στη νοτιοδυτική γωνία της αγοράς ήρθε στο φως το δημόσιο αρχείο της Πέλλας.

Σε τομές που έγιναν για τη διερεύνηση των οικοδομικών φάσεων διαπιστώθηκε η ύπαρξη προγενέστερου νεκροταφείου των κλασικών χρόνων, που ήταν σε χρήση από το τέλος του 5ου έως και λίγο μετά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.

 

Μεγάλη πυκνότητα τάφων

 

Στο πλαίσιο των μελετών τους οι επιστήμονες επικεντρώθηκαν πρόσφατα στη διερεύνηση 100 τάφων της νότιας πτέρυγας, που ήρθαν στο φως από το 1999 έως και το 2017.

Στο εξεταζόμενο τμήμα του νεκροταφείου παρατηρείται σχετικά μεγάλη πυκνότητα τάφων. Η σήμανσή τους γινόταν με τύμβους, οι οποίοι είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ολοκληρωτικά κατεστραμμένοι λόγω της μεταγενέστερης ανοικοδόμησης του κτιριακού συγκροτήματος της αγοράς. Ορισμένοι από τους τύμβους ήταν οριοθετημένοι περιμετρικά με αδρούς λίθους.

Οι περισσότεροι από τους τάφους είναι τετράπλευροι λαξευτοί στον μαλακό φυσικό βράχο, χαρακτηριστική μορφή που εμφανίζεται στην Πέλλα και αλλού από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και τους Ελληνιστικούς χρόνους. Στο αρχικό ωοειδές ή ακανόνιστο λάξευμα ανοιγόταν τετράπλευρη ορθογώνια ή τραπεζιόσχημη ταφική θήκη μικρότερου μεγέθους, γύρω από την οποία συχνά λαξεύονταν αναβαθμοί σε μια ή και περισσότερες πλευρές. Ο σκελετός τοποθετούνταν στο όρυγμα σε ύπτια στάση, κυρίως με προσανατολισμό Α-Δ και μικρή απόκλιση ΒΑ-ΝΔ. Οι γυναίκες, όπως συνήθως συμβαίνει στα νεκροταφεία της Μακεδονίας, τοποθετούνταν -όχι όμως πάντα- με την κεφαλή προς τα ανατολικά και οι άνδρες προς τα δυτικά. Από τη μελέτη των οστών, που είναι υπό εξέλιξη, επιβεβαιώνεται ότι στο συγκεκριμένο τμήμα του νεκροταφείου οι παιδικές και γυναικείες ταφές είναι πολύ περισσότερες από τις ανδρικές.

Στο νεκροταφείο της νότιας πτέρυγας απαντούν και άλλοι τύποι τάφων, όπως κεραμοσκεπείς, καλυβίτες, εγχυτρισμοί και ενταφιασμοί σε πήλινες σαρκοφάγους. Οι καύσεις είναι πολύ σπάνιες.

 

Τα κτερίσματα

Στις αδιατάρακτες ταφές τα κτερίσματα είναι σχετικά περιορισμένα. Ωστόσο, σπανίως απαντούν και ταφές με περισσότερα κτερίσματα, όπως μία παιδική. Τα κτερίσματα τοποθετούνταν συνήθως στα πόδια, στη λεκάνη και στα χέρια. Στην κεφαλή βρίσκονται νομίσματα και ενώτια και στους ώμους πόρπες που συγκρατούσαν τα ενδύματα. Τμήματα κατακερματισμένων αγγείων και άλλα ευρήματα που χρησιμοποιούνταν σε τελετές εναγισμών ή αποτελούσαν κτερίσματα προγενέστερων ταφών, ρίχνονταν συχνά στο γέμισμα των τάφων με χώμα και πέτρες. Με το νεκροταφείο μπορούν να συνδεθούν και αρκετά μεμονωμένα ευρήματα που εντοπίστηκαν στις επιχώσεις των δρόμων και των δωματίων της αγοράς.Τα αγγεία, όπως είναι αναμενόμενο, αποτελούν το συνηθέστερο εύρημα. Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην κατηγορία της λεπτής κεραμικής, ιδίως της μελαμβαφούς και ερυθρόμορφης.

 

Ειδώλια ήρθαν στο φως κυρίως σε παιδικές και γυναικείες ταφές. Απαντούν περιστέρια, καθιστές και όρθιες γυναικείες μορφές, παιδικές μορφές, Σάτυροι, πετεινοί, ζώα και ελάχιστες προτομές. Πρόκειται για τύπους γνωστούς από μεγάλα κέντρα κοροπλαστικής της εποχής, όπως τη Βοιωτία, την Όλυνθο και άλλα. Τα ειδώλια ερμηνεύονται συνήθως ως παιχνίδια ή αντικείμενα με προστατευτικό-αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Αν και τα περισσότερα αποτελούν πιθανότατα προϊόντα τοπικών εργαστηρίων, δύο ειδώλια, ένθρονης γυναικείας μορφής και ανακεκλιμένου συμποσιαστή ήταν εισηγμένα, πιθανώς από την Κόρινθο.

 

Εκτός από πήλινα αγγεία, τους νεκρούς των εξεταζόμενων τάφων συνόδευαν και κοσμήματα. Ειδικότερα, βρέθηκαν αργυρά ενώτια, χάλκινα ψέλια, δαχτυλίδια, ψήφοι περιδεραίων, και αρκετές τοξωτές χάλκινες πόρπες. Σε χάλκινο δαχτυλίδι που ήρθε στο φως σε παιδική ταφή, πιθανώς αγοριού, εικονίζεται έκτυπη μορφή σκύλου που βαδίζει.

 

Στα μετάλλινα αντικείμενα των τάφων συγκαταλέγονται σιδερένιες αιχμές ακοντίων και δοράτων, σιδερένιες και χάλκινες στλεγγίδες, σιδερένιο εγχειρίδιο, χάλκινα ωτογλύφανα, κρίκοι, τμήματα χάλκινων αγγείων και άλλα.

 

Νομίσματα ήρθαν στο φως μόνο σε 26 τάφους, που αποτελούν περίπου το 26% του ευρύτερου συνόλου. Όταν βρίσκονται στο στόμα ή στα χέρια του νεκρού, συνήθως συνδέονται με τον «χαρώνειο οβολό», αν και οι συγκεκριμένες αργυρές ή χάλκινες υποδιαιρέσεις συνήθως δεν αντιστοιχούν σε οβολούς. Τα νομίσματα των εξεταζόμενων τάφων, όπως είναι αναμενόμενο, είναι κυρίως κοπές Μακεδόνων βασιλέων.

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη η εύρεση αστραγάλων που είχαν τοποθετηθεί στον θώρακα και στη λεκάνη των σκελετών σε αρκετές ταφές. Οι αστράγαλοι αποτελούν αντικείμενα με ποικίλες ερμηνείες, που απαντούν κυρίως σε παιδικούς και γυναικείους τάφους. Ταυτίζονται συνήθως με παιχνίδια, αλλά και με αντικείμενα με θρησκευτικό ή συμβολικό και προφυλακτικό χαρακτήρα.

 

Ο Ιωάννης Ακαμάτης

 

Δυστυχώς, ο άοκνος διευθυντής της πανεπιστημιακής ανασκαφής της αγοράς, Ιωάννης Ακαμάτης, που πρόσφατα έφυγε από κοντά μας δεν πρόλαβε να δει ολοκληρωμένη τη συγκεκριμένη μελέτη. Ωστόσο, όπως τονίζει ο γιος του και αρχαιολόγος Νίκος Ακαμάτης: «είμαι σίγουρος ότι θα είναι ευτυχής, γνωρίζοντας ότι οι συνεργάτες και μαθητές του θα συνεχίσουν το έργο του ολοκληρώνοντας τις δημοσιεύσεις της αρχιτεκτονικής, της πλαστικής, της κεραμικής, της κοροπλαστικής, των νομισμάτων και των μετάλλινων και λοιπών αντικειμένων από την αγορά, που βρίσκονται σε εξέλιξη».

 

Κυριακή Τσολάκη,ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Βρέθηκε ο τάφος του Σωσθένη της Μακεδονίας

 

Στην 37η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη παρουσιάστηκε μια άκρως ενδιαφέρουσα ανακοίνωση για την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας, που όσοι την παρακολούθησαν, είτε διά ζώσης είτε διαδικτυακά, θα κατάλαβαν την ιδιαίτερη σημασία της για πολλές πτυχές της ιστορίας της αρχαίας Μακεδονίας.

Το ανέλπιστο εύρημα, όπως επισήμανε ο ανασκαφέας Δρ. Νικόλαος Β. Παππάς, αποκαλύφθηκε περίπου 3,5 χλμ. νοτιοδυτικά του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας, εντός του περιβάλλοντος που άλλοτε κάλυπτε η λίμνη των Γιαννιτσών. Κατά την ανασκαφή προέκυψαν πέντε ορύγματα και οκτώ αβαθείς ακανόνιστοι λάκκοι. Ένα από τα ορύγματα, το μόνο ορθογώνιο, ανοίχτηκε για να δεχτεί την ταφή ενός πολεμιστή, ηλικίας 40 και πλέον ετών, ο οποίος κηδεύτηκε μαζί με τον οπλισμό του, μία σιδερένια σάρισσα, ένα σιδερένιο δόρυ, ένα σιδερένιο ακόντιο, δύο σιδερένια μαχαιρίδια, μία σιδερένια στλεγγίδα και τρία πήλινα αγγεία, μια αρυβαλλοειδή λήκυθο με ερυθρόμορφο ανθέμιο, έναν μελαμβαφή σκύφο αττικού τύπου και ένα μελαμβαφές σκυφίδιο. Ο πολεμιστής, ως είθισται, καλυπτόταν με σάβανο, κατάλοιπα του οποίου διατηρήθηκαν στην επάνω επιφάνεια της σάρισσας. Επάνω από τον τάφο και γύρω από αυτόν βρέθηκαν κατάλοιπα των εναγισμών (μεταξύ των οποίων και δύο τεμαχισμένοι σκύλοι) που ακολούθησαν της ταφής και τη σφράγισαν.

Βορειοδυτικά του τάφου του πολεμιστή, σε άμεση γειτνίαση με αυτόν, σε άλλο μεγάλο ωοειδές όρυγμα, είχαν ταφεί σε επάλληλες στρώσεις: 4 άνθρωποι (ένας ενήλικας άνδρας, μία γυναίκα 15-20 ετών, δύο νεογέννητα βρέφη) και 16 ζώα ή τμήματα ζώων (4 άλογα, 7 σκύλοι, 1 κρανίο σκύλου και 4 γνάθοι: δύο σκύλων, ενός αιγοειδούς και ενός αλόγου). Δυτικά του παραπάνω ορύγματος ήρθαν στο φως άλλες 4 ταφές ζώων, 3 ολόκληρων αλόγων και 1 σκύλου.

Η παρουσία οκτώ αλόγων, τα οποία προφανώς ήταν περισσότερα, εάν υπολογιστούν και τα μεμονωμένα οστά που συλλέχθηκαν από την ερευνημένη περιοχή, η εκτροφή των οποίων ήταν πολυδάπανη και κατεξοχήν προνόμιο της ανώτερης τάξης, εύλογα, όπως ανέφερε ο ανασκαφέας, χαρακτηρίζουν τον νεκρό, τον οποίο συνόδευαν, ως ιππέα, με σημαντική κοινωνική προβολή και έντονη παρουσία στα πολιτικά και στρατιωτικά πράγματα της Μακεδονίας. Εκτός από έμβλημα υψηλής κοινωνικής θέσης, το άλογο συνδέεται και με την εξύψωση του επιφανούς νεκρού στη σφαίρα των ηρώων. Σύμφωνα με τον κ. Παππά, από τους διοργανωτές της ταφής υιοθετήθηκε ένα σπάνιο και ασυνήθιστο τελετουργικό με σαφείς αναγωγές στο ηρωικό παρελθόν, συγκεκριμένα στην περιγραφή της ταφής του Πατρόκλου στη ραψωδία Ψ της Ιλιάδας, όπου, εκτός από την προσφορά αλόγων και σκύλων, προσφέρονται προς τιμήν του νεκρού και αιχμάλωτοι Τρώες.

Τα ευρήματα της ανασκαφής, τόσο από το εσωτερικό των τάφων όσο και πάνω από αυτούς, τα οποία τοποθετούνται κυρίως στο πρώτο τέταρτο του 3ου αι. π.Χ. και δη προς το τέλος του, οδήγησαν τον ανασκαφέα στην ταύτιση του αξιωματούχου της ταφής με τον Σωσθένη, τον στρατηγό, που αν και ανακηρύχθηκε από τον στρατό βασιλιάς, υπό το βάρος των έκτακτων πολεμικών αναγκών, επειδή προφανώς είχε διακριθεί ως στρατηγός του Λυσιμάχου κατά τους πολέμους εναντίον των βαρβαρικών φύλων, εντούτοις ο ίδιος δεν αποδέχτηκε τον βασιλικό τίτλο και ζήτησε να τον αναγνωρίζουν ως στρατηγό και όχι ως βασιλιά, πράγμα το οποίο πιθανότατα τον ανέβασε ακόμα περισσότερο στην εκτίμηση των Μακεδόνων (Ιουστίνος 24.5). Παρόλο που ο ίδιος αρνήθηκε τον βασιλικό τίτλο, από τους χρονικογράφους συγκαταλέγεται στους βασιλείς της Μακεδονίας. Στο διάστημα των δύο χρόνων που κυβέρνησε τη Μακεδονία, από το 279 π.Χ. μέχρι τον θάνατό του το 277 π.Χ., ο Σωσθένης, σε αντίθεση με τους τρεις προηγούμενους ανίκανους βασιλείς, γόνους της δυναστείας των Αντιπατριδών (του Πτολεμαίου Κεραυνού, του αδελφού του Μελέαγρου και του Αντιπάτρου του επονομαζόμενου «Ετησία») κατάφερε να αποκρούσει τους Γαλάτες τόσο του Βόλγιου (279 π.Χ.) όσο και του Βρέννου (278 π.Χ.) και να σώσει τη Μακεδονία. Οι πηγές δεν αναφέρουν την αιτία θανάτου του. Εντούτοις, ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι πέθανε αμυνόμενος. Οι Μακεδόνες, όχι μόνο αναγνώρισαν το κύρος και την ικανότητά του, αλλά τον τίμησαν με ένα σπάνιο και ασυνήθιστο τελετουργικό με αναγωγές στο έπος. Για την ταύτιση με Γαλάτες αιχμαλώτους των τεσσάρων ατόμων που βρέθηκαν στο ίδιο όρυγμα με τα σκυλιά και τα άλογα, γεγονός που καθιστά την ταφή αποκλίνουσα, κοντά στην ταφή του Σωσθένη, ο ανασκαφέας, πέρα από το ιστορικό πλαίσιο, βασίστηκε και στην ομοιότητα που παρατηρείται ανάμεσα στην ασυνήθιστη στάση της γυναίκας με αντίστοιχες στάσεις σε τάφους Γαλατών. Όσο φρικτή και υπερβολική κι αν φαίνεται η πράξη της θυσίας αιχμαλώτων, εφαρμόζεται σε χαοτικές καταστάσεις, όταν οι θεσμοί καταλύονται και οι αξίες υπονομεύονται. Είναι το δίκαιο του πολέμου.

 

 Υπό το πρίσμα αυτό, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο, ερμηνεύεται καλύτερα και η παρουσία τόσων πολλών σκύλων στο τελετουργικό, η θυσία των οποίων, και δη ο αποκεφαλισμός και ο διαμελισμός ορισμένων, παραπέμπει, ως κατεξοχήν ζώο των καθαρμών, σε μια τελετουργία που αποσκοπεί στον εξαγνισμό και στην προστασία της κοινότητας από το μίασμα. Ο ρόλος τους, με τη συμβολή της Εκάτης ή της Εννοδίας, ήταν να προστατεύσουν από τη μια τους νεκρούς στη μετάβασή τους από την ζωή στον θάνατο, στη μεταθανάτια ζωή, και από την άλλη να αποτρέψουν την επιστροφή των ψυχών στον κόσμο των ζώντων, ιδιαίτερα εκείνων, όπως τα βρέφη, που δε πρόλαβαν να εκπληρώσουν τις επιθυμίες και τον κοινωνικό τους ρόλο, άρα και τις προσδοκίες της κοινωνίας, γι’ αυτό και θεωρούνταν εκδικητικοί.

 

Επιπλέον, μας τόνισε ο κ. Παππάς ότι τεμαχισμό σκύλου (κομμένου στη μέση) περιλάμβανε και η τελετουργία για τον αποτροπαϊκό καθαρμό του μακεδονικού στρατού, που λάμβανε χώρα την πρώτη του μήνα Ξανθικού, πριν από την εαρινή ισημερία (τοῦ δ’ ἔαρος ἀρχομένου), στην ετήσια γιορτή Ξανθικά, στην οποία συνέρρεαν Μακεδόνες όχι μόνο από την πρωτεύουσα, αλλά και από τις γύρω πόλεις και κώμες της. Η συμβολική διάβαση του στρατεύματος μέσα από το τεμαχισμένο ζώο είχε αποτροπαϊκό χαρακτήρα, να απομακρύνει δηλαδή κάθε κακό, επιφέροντας έτσι την ενότητα και τη ετοιμότητα του στρατού για τη νέα πολεμική περίοδο. Επιπλέον, η χώρα, έπρεπε όχι μόνο να μείνει αμίαντη και άθικτη, αλλά και παραγωγική, στοιχεία που κλονίστηκαν κατά τις γαλατικές επιδρομές, κι ίσως δεν είναι τυχαίο που η γιορτή τελείτο τον μήνα Ξανθικό, μήνα κατεξοχήν της άνοιξης, της γονιμότητας, της ανθοφορίας των δένδρων, της αναγέννησης της φύσης, της καρποφορίας της γης. Και τα δύο παραπάνω στοιχεία (καθαρμός από το μίασμα και γονιμότητα) ήταν ευδιάκριτα και στην ταφή που πολεμάρχου (μέσα από την παρουσία σκύλων και τη στάση της γυναίκας αντίστοιχα). Οι συμβολισμοί επεκτείνονται ακόμα παραπέρα, εάν αναλογιστούμε αφενός ότι τόσο ο μήνας όσο και η γιορτή συνδέονται με τον Ξάνθο, προσωνυμία του Απόλλωνα, που σημαίνει τον ολοκάθαρο, αφού πρώτος αυτός, καθάρθηκε και εξαγνίστηκε για τον φόνο που διέπραξε, και αφετέρου εξαιτίας της δικής του παρέμβασης, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, ο γαλατικός κίνδυνος αποτράπηκε ολοκληρωτικά. Έτσι, ο θεός δεν εξαγνίζει μόνο, αλλά επιπλέον ενσαρκώνει τον θρίαμβο της τάξης επί του χάους, τη νίκη του φωτός πάνω στο σκοτάδι. Δεν αποκλείεται, επομένως, η γιορτή, εκτός από τον εξαγνισμό του στρατού, για τις θυσίες που διαπράχθηκαν σε περίοδο κρίσης, να είχε σκοπό να διατηρήσει στη μνήμη τη συνεισφορά των Μακεδόνων στην αποτροπή της γαλατικής απειλής, πόσω μάλλον όταν οι πόλεις της νοτίου Ελλάδας, και κυρίως οι Αιτωλοί, δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη μια τέτοια νίκη απέναντι σε έναν βάρβαρο εχθρό.

 

Καθώς οι γραπτές πηγές δεν αναφέρουν πού ακριβώς γινόταν η εν λόγω τελετουργία, είχε διατυπωθεί η άποψη ότι ο τόπος αυτός βρισκόταν πιθανότατα έξω από την πόλη. Σύμφωνα όμως με τα νέα δεδομένα, ο κ. Παππάς πιστεύει ότι η ξεχωριστή αυτή τελετουργία λάμβανε χώρα πλησίον του παραπάνω τάφου, ο οποίος, καθώς βρισκόταν κοντά σε σταυροδρόμι και κυρίως επάνω στην οδική αρτηρία, που ένωνε τη νέα με την παλαιά πρωτεύουσα, αποτελούσε προφανώς τοπόσημο για τους Μακεδόνες, ζώσα μνήμη της αποτροπής του γαλατικού κινδύνου.

 

Καταλήγοντας, ο ομιλητής μας ανέφερε ότι πιθανότατα όλη η έκταση των ταφών καλυπτόταν από χαμηλό τύμβο, διαμέτρου περίπου 36 μ., όσο και το μήκος Α-Δ του ερευνημένου χώρου, και ύψους 2,5-3 μ., όπως συμβαίνει συνήθως σε τάφους επιφανών, ο οποίος όμως ισοπεδώθηκε κατά τις εργασίες αποξήρανσης και ισοπέδωσης της λίμνης των Γιαννιτσών στο δεύτερο τέταρτο του 20ού αι.

 

Ευελπιστούμε το ιδιαίτερο αυτό και άκρως σημαντικό εύρημα για την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας και όχι μόνον να αποκτήσει όσο το δυνατόν συντομότερα τον χώρο και την αίγλη που του αξίζει. Γιατί προφανώς και δεν τιμήθηκε τυχαία με ένα τέτοιο σπάνιο και ασυνήθιστο τελετουργικό ένας πολέμαρχος που αγωνίστηκε και πιθανόν πρόσφερε ακόμα και την ζωή του για τη σωτηρία της Μακεδονίας. Άσχετα εάν επισκιάστηκε από τους Αντιγονίδες που τον ακολούθησαν, για τους δικούς τους προφανώς λόγους…

 

 Βασιλική Β. Παππά,fractalart

 

 

 

 

Modern historians about Macedonia – William John Woodhouse

 

This was Macedonia in the strict sense, the land where settled immigrants of Greek stock later to be called Macedonians.

William John Woodhouse,The tutorial history of Greece,from the earliest times to the death of Demosthenes,page 402

 

Modern Historians about Macedonia – James S. Romm

 

Eventually the Greek way of war would prove so superior to that of the barbarian world as to enable a largely Hellenic army,led by Alexander the Great,to conquer not only Egypt but most of Asia as well. 

On the War for Greek Freedom:Selections from the ‘Histories’,edited by James S. Romm,translated by Samuel Shirley,page xiii

In the large scheme of things,Xerxes’ analysis was correct, as would be demonstrated by Alexander the Great and his Greco-Macedonian invasion of Asia,150 years down the road. 

On the War for Greek Freedom:Selections from the ‘Histories’,edited by James S. Romm,translated by Samuel Shirley,page 125

Modern Historians about Macedonia – Rosalie and Anthony E. David

 

The history of ancient Egyptian civilisation covers a period from c.3100 BC to the conquest of the country by Alexander the Great in 332 BC. Before the Dynastic Period (beginning c.3100 BC), the communities laid the foundations for the later great advances in technological, political, religious and artistic developments; this is generally referred to as the Predynastic Period (c.5000-3100 BC). 

After *Alexander the Great conquered Egypt in 332 BC, the country was ruled by a line of Macedonian Greeks who descended from *Alexander’s general, Ptolemy (who became *Ptolemy I) .The last of this dynasty, *Cleopatra VII, failed to prevent the absorption of Egypt into the Roman Empire in 30 BC, and subsequently Egypt was ruled by Rome as a province.

Rosalie and Anthony E. David, ‘A Biographical Dictionary of Ancient Egypt’,Routledge,1991

 

The Archaeological Site of Pella| Into the Heart of Ancient Macedonia

 

Ancient Pella wasn’t just a royal palace, it was the heart of Greek life, bustling with a marketplace, public squares and homes that made it the political, economic, and cultural hub of its time.

 

After exploring the Archaeological Site of Pella, head to the museum nearby. It’s home to remarkable artifacts, including a marble head of Alexander the Great, intricate floor mosaics, towering 5-meter wall decorations and everyday items that bring ancient life vividly to mind.

 

🚗Hop on a 5-day road trip to the heart of Ancient Macedonia  👉   Discover Greece

The Polycentric Museum of Aigai (Vergina)| Into the Heart of Ancient Macedonia

 

This UNESCO-protected archaeological wonder preserves not just the palatial tombs of Philip II and other members of Macedonian royalty but also the integrity of a solemn burial mound and a museum within the tumulus.

 

It contains four palatial tombs (including those of Philip II and Alexander the Great’s teenage son, Alexander IV) and some of the most astonishing finds from Macedonian history: the gold larnax containing Philip’s bones (emblazoned with the Macedonian sun), his massive armour and the golden wreath he wore on his funeral pyre, almost luminous in the dimmed lighting, among them.

 

🚗Hop on a 5-day road trip to the heart of Ancient Macedonia  👉   Discover Greece

Modern Historians about Macedonia – Kathryn A. Bard

 

The Macedonians were originally one of several Greek tribes living on the northern frontier of the Hellenic world.”

 

“The relatively remote geographical situation of the Macedonians contributed to their retention of a social organization different from the rest of Greeks”

 

Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt By Kathryn A. Bard, pages 553-554

Παρέλαση 28η Οκτωβρίου:Η καθηλωτική επίδειξη του F-16 στον ουρανό της Μακεδονίας

 

📷 Hellenic F16 Demo Team

Υπερήφανος ως  Έλληνας  και Μακεδόνας

Στο ΕΡΤΝews μίλησε ο σμηναγός του F-16 της ομάδας «ΖΕΥΣ» Γιώργος Σωτηρίου και περιέγραψε τα συναισθήματά του, μεταφέροντας το υψηλό φρόνημα των συναδέλφων του στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Eρωτηθείς για το πώς αισθάνεται που εκπροσωπεί την Πολεμική Αεροπορία αλλά και την ομάδα Ζευς στη Θεσσαλονίκη σε αυτή τη σημαντική και ιστορική επέτειο ο Έλληνας αξιωματικός απάντησε:

 

«Για μένα ειδικά όντας Μακεδόνας είναι βαθύτατη τιμή ότι εκπροσωπώ την ελληνική αεροπορία. Για μας κάθε επίδειξη δεν είναι θέμα δεξιοτήτων αλλά έχει να κάνει με την υπενθύμιση των αξιών που έχουμε υποχρέωση να διαφυλάξουμε». 

Εκδηλώσεις Μνήμης 120 χρόνια από τον θάνατο του Παύλου Μελά

 

Με αφορμή τη συμπλήρωση 120 χρόνων από τον θάνατο του Παύλου Μελά, το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ) διοργανώνει ένα πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και εκδηλώσεων που θα διεξαχθεί την περίοδο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2024 και μας προσκαλεί να αναστοχαστούμε και να επανανοηματοδοτήσουμε το πρόσωπο, τη συμβολή, το ιστορικό αλλά και το σύγχρονο αποτύπωμα του εμβληματικού Μακεδονομάχου.

 

Οι Εκδηλώσεις Μνήμης τελούν υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Εσωτερικών του Τομέα Μακεδονίας και Θράκης.

 

Η έναρξη των επετειακών εκδηλώσεων του ΙΜΜΑ πραγματοποιείται το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2024 και ώρα 18:00, με την Κεντρική Εκδήλωση Μνήμης σε συνδιοργάνωση με το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ),στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του ΕΒΕΘ. Ομιλητές θα είναι οι: Κωνσταντίνoς Π. Γκιουλέκας, Υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας και Θράκης και Βασίλειος K. Γούναρης, Καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων του ΑΠΘ.

 

Το συνολικό πρόγραμμα δράσεων περιλαμβάνει εκτός από την κεντρική εκδήλωση, θεματικές ξεναγήσεις στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, συζήτηση Στρογγυλής Τράπεζας με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών καθηγητών και ιστορικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεατρικό Δρώμενο Δραματοποιημένης Αφήγησης στους εκθεσιακούς χώρους του νεοκλασικού κτηρίου του ΙΜΜΑ, ξενάγηση για το κοινό την Ημέρα Μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα, καθώς και το νέο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Ο Παύλος Μελάς και η πορεία του στη Μακεδονία» για σχολικές ομάδες.

 

Κεντρική Εκδήλωση Μνήμης

Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2024, ώρα 18:00

Αίθουσα Εκδηλώσεων Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ)

Συνδιοργάνωση: ΕΒΕΘ

 

Ομιλητές:

Κωνσταντίνος Π. Γκιουλέκας, Υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας και Θράκης

Βασίλειος K. Γούναρης, Καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων ΑΠΘ

 

Στρογγυλή Τράπεζα

 

Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2024, ώρα 18:00

Αμφιθέατρο Κεντρικής Βιβλιοθήκης ΑΠΘ

 

Ομιλητές:

Βασίλειος K. Γούναρης, Καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων ΑΠΘ

Ιωάννης Στεφανίδης, Καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας ΑΠΘ

Βλάσης Βλασίδης, Καθηγητής Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας ΠΑΜΑΚ

Κωνσταντίνος Σ. Παπανικολάου, Δρ. Ιστορίας ΑΠΘ – Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΜΜΑ

 

Συντονισμός:

Δημήτριος Λυβάνιος, Επίκουρος Καθηγητής Νεότερης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας ΑΠΘ

 

Ημέρα Μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα

Κυριακή 13 Οκτωβρίου 2024, 11:00 – 14:00

Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα

 

Ελεύθερη είσοδος για το κοινό – Ξεναγήσεις στις 11:00/12:00/13:00

 

Θεματικές Ξεναγήσεις στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα

Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2024, 11:00 – 12:00

Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2024, 18:00 – 19:00

Τετάρτη 6 Νοεμβρίου 2024, 18:00 – 19:00

Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2024, 11:00 – 12:00

 

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Ο Παύλος Μελάς και η πορεία του στη Μακεδονία» για σχολικές ομάδες μαθητών/-τριών Ε΄ & Στ΄ Δημοτικού – Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου

Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2024

 

Θεατρικό Δρώμενο Δραματοποιημένης Αφήγησης

Δεκέμβριος 2024

Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα  

Amphipolis - Αμφίπολις

 

Athenian colony of strategic importance, near the fruitful Strymon vale and the Pangaion gold mines. Amphipolis was founded in 438/ 437 BC, though the region had been inhabited in the prehistoric period.

 

The numerous finds from the excavations are housed in the Archaeological Museum of Amphipolis and in the Archaeological Museum of Kavala.

 

Archaeological finds from the mouth of the Strymon estuary show the presence of man from as early as the Neolithic period on both banks of the river, and continuous habitation into the Bronze Age period. The nearest Neolithic settlement to Amphipolis was discovered on a hill adjacent to the ancient city known as Hill 133, where rich finds from its cemetery show that a considerable settlement also existed in the Early Iron Age.

 

With the foundation of the Greek cities at the mouth of the Strymon from the middle of the 7th c. BC, Greek culture started progressively to penetrate into the interior. The graves in the cemetery of the settlement on Hill 133 change their form, and the grave goods are now dominated by cultural elements of the Greek world: figurines, coins, and above all vases imported from the cities of southern Greece (Corinth, Athens) and the Ionian cities of the north Aegean. The presence of the Ionian world is also apparent in the sculptures of the late Archaic and early Classical periods found in the neighbourhood of Hill 133 and on the site of ancient Amphipolis. Local tradition survives in the metal working, especially the bronze and gold ornaments.

 

After they established themselves at Eion, at the mouth of the Strymon, in 476 BC, the Athenians made their first abortive attempt at colonising in the Amphipolis area with their short-lived settlement at the site of Ennea Hodoi, which was quickly wiped out (464BC). It remains an open question whether Ennea Hodoi is to be identified with the settlement on Hill 133, where the destruction level dates to the mid-5th century BC, or with Amphipolis itself, where in the vicinity of the north wall excavation has uncovered an establishment prior to the 5th century BC wall.

 

The foundation of Amphipolis finally in 438/ 437 BC, in the time of Pericles, by the general Hagnon was a great success for the Athenians, whose chief purpose was to ensure control of the rich Strymon hinterland and the Pangaion mines. Their success, however, was again short- lived, because at the end of the first decade of the Peloponnesian War (442 BC) Amphipolis broke away from its mother city, Athens, and remained independent until its incorporation into the kingdom of Macedonia by Philip II (357 BC).

 

Under the Macedonians Amphipolis remained a strong city within the Macedonian kingdom, with its own domestic autonomy and having considerable economic and cultural prosperity. Excavation has revealed a large part of the walls and some of the sanctuaries and public and private buildings of the city.

 

The bigger and better protected gate of the city (gate C) lies at the norhtern part of the walls. The brigde over the Strymon river was made of wooden beams.

 

After the Roman conquest of Macedonia (168 BC) Amphipolis was made the capital of Macedonia Prima, one of the four divisions into which Macedonia was divided. The Roman period was a time of prosperity within the bounds of Roman world dominion. As a station on the Via Egnatia and the capital of a rich hinterland, the city grew economically and culturally. It did indeed experience devastations and sackings, but with the support of the Roman emperors, particularly Augustus and Hadrian, it remained one of the most important urban centres in Macedonia until late antiquity. The city's prosperity is reflected in its monumental buildings with mosaic floors and mural paintings as well as the archaeological finds brought to light in the excavations.

ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΠΡΩΤΗΣ  

 Η πόλη ιδρύθηκε το 438/7 π.Χ., η περιοχή όμως είχε κατοικηθεί ήδη από την προϊστορική εποχή.

 

Αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή των εκβολών του Στρυμόνα αποδεικνύουν ήδη από την Νεολιθική εποχή την ανθρώπινη παρουσία και στις δύο όχθες του ποταμού και τη συνέχεια της ζωής ως και την εποχή του Χαλκού. Ο πλησιέστερος στην Αμφίπολη νεολιθικός οικισμός εντοπίσθηκε σε γειτονικό στην αρχαία πόλη λόφο, γνωστό ως Λόφο 133, όπου αργότερα αναπτύχθηκε σημαντικός οικισμός στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου, όπως μαρτυρούν τα πλούσια ευρήματα του νεκροταφείου του.

 

Από τα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα, με την ίδρυση των ελληνικών πόλεων στις εκβολές του Στρυμόνα, αρχίζει η προοδευτική διείσδυση του ελληνικού πολιτισμού στην ενδοχώρα. Οι τάφοι στο νεκροταφείο του οικισμού του Λόφου 133 αλλάζουν μορφή και στα κτερίσματά τους επικρατούν τα πολιτιστικά στοιχεία του ελληνικού κόσμου, ειδώλια, νομίσματα, και προπαντός αγγεία επείσακτα από τις νοτιοελλαδικές πόλεις (Κόρινθο, Αθήνα) και από τις Ιωνικές πόλεις του Βόρειου Αιγαίου.

 

Η παρουσία του ιωνικού κόσμου είναι εμφανής και στα γλυπτά υστεροαρχαϊκών και πρώιμων κλασικών χρόνων που βρέθηκαν στην περιοχή του Λόφου 133 αλλά και στη θέση της Αρχαίας Αμφιπόλεως. Η τοπική παράδοση επιβιώνει στη μεταλλοτεχνία και προπάντων στα χάλκινα και χρυσά νομίσματα.

 

Μετά την εγκατάστασή τους στην Ηιόνα, στις εκβολές του Στρυμόνα, το 476 π.Χ., οι Αθηναίοι πραγματοποίησαν και την πρώτη ανεπιτυχή απόπειρα αποικισμού στην περιοχή της Αμφιπόλεως με την βραχύχρονη εγκατάστασή τους στο πόλισμα Εννέα Οδοί, που γρήγορα αφανίστηκε (464 π.Χ.). Παραμένει ακόμα ανοιχτό για την έρευνα πρόβλημα η ταύτιση των Εννέα Οδών με τον οικισμό του Λόφου 133, το στρώμα καταστροφής του οποίου χρονολογείται γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. ή με την ίδια την Αμφίπολη, στην περιοχή του βόρειου τείχους της οποίας, οι ανασκαφές έχουν εντοπίσει μια προγενέστερη από το τείχος του 5ου αιώνα εγκατάσταση.

 

Στην εποχή των Μακεδόνων η Αμφίπολις αναδείχτηκε σε ισχυρή πόλη του Μακεδονικού βασιλείου με εσωτερική αυτονομία και με σημαντική οικονομική και πολιτιστική άνθιση.

 

Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει μεγάλο μέρος από τα τείχη και ορισμένα από τα ιερά και τα ιδιωτικά και τα δημόσια κτήρια της πόλης.

 

Μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους (168 π.Χ.) η Αμφίπολις ορίζεται πρωτεύουσα της Πρώτης Μερίδος της Μακεδονίας.

 

Η Ρωμαϊκή Εποχή είναι για την Αμφίπολη περίοδος ακμής μέσα στο πλαίσιο της κοσμοκρατορίας των Ρωμαίων. Σταθμός της Εγνατίας Οδού και πρωτεύουσα μιας πλούσιας ενδοχώρας, η πόλη αναπτύσσεται οικονομικά και πολιτιστικά. Γνωρίζει βέβαια καταστροφές και λεηλασίες αλλά με την υποστήριξη και των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ιδιαίτερα του Αυγούστου και του Αδριανού, παραμένει ένα από τα σημαντικά αστικά κέντρα της Μακεδονίας ως την ύστερη αρχαιότητα. Η ακμή της πόλης αντικατοπτρίζεται στα μνημειακά κτήρια με τα ψηφιδωτά δάπεδα και τις τοιχογραφίες, αλλά και στα αρχαιολογικά ευρήματα που οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως.

Modern historians about Macedonia – Max Cary

 

“The future relations between the two peoples had been irrevocably fixed by Alexander’s Anabasis, which destined them to work together in close co-operation as joint rulers of the East, and eventually to be blended into one Nation.“

Max  Cary, A History of the Greek World from 323-146 B.C. page 10

 

 

In 197 he re-entered Thessaly and forced a battle on the field of Cynoscephalae. In this encounter the Macedonian heavy infantry proved that in a solid front-to-front charge not even the Roman legions could hold, but that, once thrown out of order or taken in flank, it became helpless. While one Macedonian Phalanx charged right home, another broke itself up by its own impetus and became an easy prey to the enemy; and the victorious division, without cavalry support on the flanks, was enfiladed and cut to pieces by the succcessful Roman wing wheeling upon it. This was the first decisive victory of  Romans over Greeks  in a set battle on a large scale; but it sufficed definitely to establish Roman ascendancy in Greece.

Max  Cary, “A History of the Greek World from 323-146 B.C.”, page 191 

A History of the Greek World from 325 to 146 B.C.

by  Cary Max ,publication date:1932

Description

A History of the Greek World from 323 to 146 B.C. (1951) looks at the period of Greek history from the Macedonian to the Roman conquests. It contains a narrative of the political history of the Hellenistic states; a description of their statecraft, war-craft and economic practice; and a summary of later Greek achievement in the fields of art, literature, science, philosophy and religion. 

Routledge 

Modern historians about Macedonia – Mark Grossman

 

“When Alexander was just a child, his father was making Macedon (Now Macedonia in northern Greece) into one of the Greatest Greek city-states, as well as the dominant power in the Balkans.”

 

Mark Grossman,World Military Leaders:A Biographical Dictionary,page 11

“...he was tutored by Aristotle,the great Greek orator and educator,whom Philip called to Pella.”

Mark Grossman,World Military Leaders:A Biographical Dictionary,page 12

Modern historians about Macedonia – J.R. Hamilton

 

“That the Macedonians were of Greek stock seems certain.”

 

“…but Macedonian proper names, such as Ptolemaios or Philippos, are good Greek names, and the names of the Macedonian months, although differed from those of Athens or Sparta, were also Greek.”

 

Alexander the Great,J.R. Hamilton(Hutchinson,London, 1973),page 23