To
σημαντικότερο κέντρο του Μινωικού Πολιτισμού, η Κνωσός, αναπτύσσεται πάνω στο
ύψωμα της Κεφάλας μέσα σε ελιές, αμπέλια και κυπαρίσσια και βρίσκεται 5 χιλ.
νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Δίπλα της ρέει ο ποταμός Καίρατος (ο σημερινός
Κατσαμπάς). Σύμφωνα με την παράδοση αποτέλεσε την έδρα του βασιλιά Μίνωα και
πρωτεύουσα του κράτους του. Με το χώρο του ανακτόρου της Κνωσού συνδέονται οι
συναρπαστικοί μύθοι του Λαβύρινθου με τον Μινώταυρο και του Δαίδαλου με τον
Ίκαρο. Αναφορές στην Κνωσό, το ανάκτορό της και το Μίνωα γίνονται στον Όμηρο (ο
κατάλογος πλοίων της Ιλιάδας αναφέρει ότι η Κρήτη απέστειλε 80 πλοία υπό τις
διαταγές του βασιλιά της Κνωσού, Ιδομενέα. Οδύσσεια, τ 178-9), στο Θουκυδίδη
(αναφορά στο Μίνωα), στον Ησίοδο και Ηρόδοτο, στο Βακχυλίδη και Πίνδαρο, στον
Πλούταρχο και Διόδωρο το Σικελιώτη. Η περίοδος ακμής της πόλης ανάγεται στη
μινωική εποχή (2000 - 1350 π.Χ.) κατά την οποία αποτελεί το βασικότερο και
πολυπληθέστερο κέντρο της Κρήτης. Και σε μεταγενέστερες περιόδους διαδραματίζει
σημαντικό ρόλο και αναπτύσσεται ιδιαίτερα, όπως στην ελληνιστική εποχή.
Η πόλη της Kνωσού
κατοικήθηκε συνεχώς από τα τέλη της 7ης χιλιετίας έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η
νεολιθική εποχή χαρακτηρίζεται από το στάδιο της τεχνολογικά εξελιγμένης
αγροτικής ζωής (λίθινα εργαλεία και υφαντικά βαρίδια). Οι κάτοικοι από
τροφοσυλλέκτες γίνονται οι ίδιοι παραγωγοί (γεωργοί και κτηνοτρόφοι) και
παρατηρείται η τάση για μια πιο συστηματική και μόνιμη εγκατάσταση. Οι
οικιστικές φάσεις στην Κνωσό διαδέχονται η μια την άλλη, ενώ ο πληθυσμός του
οικισμού στα τέλη της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής υπολογίζεται σε 1.000 - 2.000
κατοίκους.
Στην Εποχή του Χαλκού, η οποία χαρακτηρίζεται από την
κατεργασία του χαλκού, συνεχίζεται πιθανόν η ανάπτυξη του οικισμού. Ωστόσο,
κατά τις εργασίες που έγιναν για την κατασκευή του ανακτόρου καταστράφηκαν
πολλά παλιότερα κτίσματα. Ο οικισμός, πλέον, αναφέρεται ως Ko-no-so στα
κείμενα της Γραμμικής Γραφής Β΄ του 14ου αι. π.X. Ιδιαίτερα έντονη ήταν η κατοίκηση με
τα πρώτα (19ος-17ος αι. π.X.),
δεύτερα ανάκτορα (16ος-14ος αι. π.X.) και τις πολυτελείς οικίες, τον ξενώνα και τα μινωικά έργα
υποδομής. Τα ανάκτορα κτίζονται σε θέσεις που ελέγχουν πεδιάδες και προσβάσεις
από τη θάλασσα, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται και σημαντικοί οικισμοί γύρω από
αυτά. Πόλεις και ανάκτορα μένουν ωστόσο ατείχιστα, επιβεβαιώνοντας τη λεγόμενη pax minoica. Γύρω στο 1700 π.Χ.
πιθανόν ένας μεγάλος σεισμός καταστρέφει την Κνωσό και οδηγεί σε εργασίες
μεγάλης κλίμακας στην πόλη και στο ανάκτορο. Η πόλη της Κνωσού αναπτύχθηκε σε
μεγάλη έκταση και ο πληθυσμός της υπολογίστηκε από τον Evans γύρω στους 80.000 κατοίκους.
Το 1450 π.Χ., μετά από μερική καταστροφή της Κνωσού,
εγκαθίστανται στην πόλη Μυκηναίοι, χωρίς όμως να ξανακτίσουν τα ανάκτορα. Από
τις επόμενες περιόδους σώζονται λίγα λείψανα, τα περισσότερα από τα οποία είναι
τάφοι και ένας μικρός κλασικός ναός στην περιοχή του ανακτόρου. Μεγάλη άνθιση
γνώρισε η πόλη κατά την ελληνιστική περίοδο (ιερό Γλαύκου, ιερό Δήμητρας,
λαξευτοί τάφοι, χρήση βόρειου νεκροταφείου, οχυρωματικοί πύργοι). Το 67 π.X. ο Quintus Caecilius Metellus Creticus κατέλαβε την Κνωσό
και ίδρυσε ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Colonia Julia Nobilis. Στην περίοδο αυτή
ανήκει η ''έπαυλη του Διονύσου'' με τα θαυμάσια ψηφιδωτά.
Στη βυζαντινή εποχή η Κνωσός αποτέλεσε έδρα επισκόπου, ενώ
διατηρούνται ακόμη τα λείψανα βασιλικής του 6ου αι. μ.Χ. Μετά την αραβική
κατάκτηση της Κρήτης, το λιμάνι του Ηρακλείου αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη
σπουδαιότητα, ενώ η Κνωσός αρχίζει να ξεχνιέται σιγά-σιγά. Ένας μικρός οικισμός
κτίστηκε πάνω στα ρωμαϊκά ερείπια και αναφέρεται σαν ''Μακρύτοιχος'',
παίρνοντας το όνομα του από ένα μακρύ τοίχο, λείψανο της ρωμαϊκής Κνωσού.
Η Κνωσός εντοπίστηκε το 1878 από το Mίνωα Kαλοκαιρινό. Ο A.
Evans άρχισε συστηματικές
ανασκαφές το 1900, οι οποίες συνεχίστηκαν έως το 1931 με την ανακάλυψη του
ανακτόρου, μεγάλου τμήματος της μινωικής πόλης και των νεκροταφείων. Έκτοτε
συνεχίζονται οι ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή της Kνωσού από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή και την ΚΓ΄ Εφορεία
Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
The most
important monuments of the site are:
The Palace
of Knossos. It is the largest of the preserved Minoan palatial centres. Four
wings are arranged around a central courtyard, containing the royal quarters,
workshops, shrines, storerooms, repositories, the throne room and banquet
halls. Dated to 2000-1350 B.C.
The Little
Palace. It lies to the west of the main palace and has all the features of
palatial architecture: scraped wall masonry, reception rooms, a pristyle hall,
a double megaron with polythyra (pi er-and-door partitions) and a lustral
basin-shrine. Dated to the 17th-15th centuries B.C.
The Royal
Villa. It lies to the NE of the palace and its architectural form is
distinguished by the polythyra, the pillar crypt and the double staircase, with
two flights of stairs. It is strongly religious in character and might have
been the residence of an aristocrat or a high priest. Dated to the 14th century
B.C.
House of
the Frescoes. It is located to the NW of the palace and is a small urban
mansion with rich decoration on the walls. Dated to the 15th, 14th-12th
centuries B.C.
Caravanserai.
It lies to the south of the palace and was interpreted as a reception hall and
hospice. Some of the rooms are equipped with baths and decorated with wall
paintings.
The
"Unexplored Mansion". Private building, probably of
private-industrial function, to the NW of the palace. It is rectangular, with a
central, four-pillared hall, corridors, storerooms and remains of a staircase.
Dated to the 14th-12th centuries B.C.
Temple
Tomb. It is located almost 600 m. to the south of the palace and was connected
with the "House of the High Priest" by means of a paved street. It
seems that one of the last kings of Knossos (17th-14th centuries B.C.) was
buried here. Typical features of its architecture are the hypostyle, two-pillar
crypt, the entrance with the courtyard, the portico and a small anteroom.
House of
the High Priest. It lies 300 m. to the south of Caravanserai and contains a
stone altar with two columns, framed by the bases of double axes.
The South
Mansion. Private civic house, located to the south of the palace. It is a
three-storeyed building with a lustral basin and a hypostyle crypt, dating from
the 17th-15th centuries B.C.
Villa of
Dionysos. Private, peristyle house of the Roman period. It is decorated with
splendid mosaics by Apollinarius, depicting Dionysos. The house contains
special rooms employed for the Dionysiac cult. Dated to the 2nd century
A.D.