“Μουσείο Εκμαγείων ΑΠΘ και Εργαστήριο Gilliéron:ένας αιώνας δημιουργικής συνεργασίας”

 

 

Η έκθεση με τίτλο «Μουσείο Εκμαγείων Α.Π.Θ. και Εργαστήριο Gilliéron: ένας αιώνας δημιουργικής συνεργασίας» αποτελεί ένα πρωτότυπο εγχείρημα που προέκυψε από τη συνεργασία του Μουσείου Εκμαγείων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Αρχείου Gilliéron της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.Στον πυρήνα της έκθεσης βρίσκονται έργα που αγοράστηκαν τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Μουσείου (1928–1930) από το εργαστήριο των Émile Gilliéron πατέρα και υιού στην Αθήνα, κατόπιν ενεργειών του πρώτου καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ., Κωνσταντίνου Ρωμαίου.

Πρόκειται για ζωγραφικά έργα που αντιγράφουν γνωστές τοιχογραφίες και γαλβανοπλαστικά αντίγραφα μυκηναϊκών και μινωικών αντικειμένων, αποτελώντας μία από τις ελάχιστες πλήρεις συλλογές παγκοσμίως. Την ίδια εποχή αγοράστηκαν και εκμαγεία αρχαϊκής γλυπτικής (Κόρες, Κούροι, ανάγλυφα) από τα πρώτα του Εργαστηρίου Γυψίνων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.Η έκθεση περιλαμβάνει αντίγραφα και εκμαγεία έργων, καθώς και αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, σχέδια, δημοσιεύματα και εργαστηριακό εξοπλισμό από τα πεδία της Προϊστορικής, Κλασικής και Βυζαντινής Αρχαιολογίας, της Ιστορίας της Τέχνης, της Νεότερης Ιστορίας και των Ψηφιακών Εφαρμογών.Τα εκθέματα καλύπτουν μια χρονολογική περίοδο από τη Μυκηναϊκή και Μινωική εποχή έως τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο, ενώ για τους νεότερους χρόνους φθάνουν έως το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Τα εγκαίνια της έκθεσης, που εντάσσεται στον εορτασμό «100 χρόνια Α.Π.Θ.», θα γίουν την Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2025, ώρα 18:00, στο αμφιθέατρο του Μουσείου Εκμαγείων (νέο κτήριο Φιλοσοφικής Σχολής, Αίθουσα Β).

 

Διάρκεια έκθεσης: έως 25 Ιουνίου 2026

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα–Παρασκευή 9:00–14:30, με ελεύθερη είσοδο

Πληροφορίες & ομαδικές ξεναγήσεις: 2310 997301

Υπεύθυνη επικοινωνίας:Καθηγ.Ελένη Μανακίδου, 

 

hmanak@hist.auth.gr,6976689480

 

  

The exhibition entitled: “Cast Museum A.U.Th and Gilléron Workshop: A Century of Creative Collaboration” is an original project that resulted from the cooperation between the Cast Museum at the Aristotle University of Thessaloniki and the Gilléron Archive at the French School of Athens. At the heart of the exhibition are many artefacts on display at the Cast Museum, purchased the years following its opening (1928–1930) from the workshop of the Gilléron artists, father and son, in Athens, through the efforts of Konstantinos Romaïos, the first professor of Classical Archaeology at the University of Thessaloniki. The collection consists of painted and galvanoplastic facsimile of well-known frescoes and objects of Mycenaean and Minoan art, constituting one of the few complete collections of this kind worldwide still preserved. In addition, many casts of ancient sculptures (Korai, Kouroi, reliefs, etc.) were purchased at the same time, among the first to be made at the Plaster Cast Workshop of the National Archaeological Museum at Athens, where Gilléron fils was the artistic Director.

 

The exhibition presents copies and casts of ancient artworks, as well as unpublished archival and visual material, as technical equipment (remains of the workshop, publications, photographs, drawings, projections) from the fields of Archaeology (Prehistoric, Classical, and Byzantine), Art History, Modern History, and Digital Applications. The exhibits are displayed throughout the Cast Museum and cover a chronological range from the Mycenaean and Minoan to the Roman and Byzantine periods in antiquity, and the first half of the 20th century in modern times.

 

The opening of the exhibition, which is part of the centenary celebrations for the “100 years of Aristotle University of Thessaloniki”, will take place on Thursday, November 20, 2025, at 6:00 p.m., in the amphitheater of the Cast Museum (new building of the Faculty of Philosophy, Aristotle University of Thessaloniki, Hall B). 

The exhibition will run until June 25, 2026, and will be open Monday–Friday, 9:00 a.m.–2:30 p.m., with free admission (for group tours, please call 2310 997301; Halls A and B in the basement of the new building of the Faculty of Philosophy).

 

Information: Prof. Eleni Manakidou, Director of the Cast Museum, hmanak@hist.auth.gr, 6976689480 

 

 

Εκδήλωση στη μνήμη του Μανόλη Ανδρόνικου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

 

Εκδήλωση στη μνήμη του Μανόλη Ανδρόνικου διοργανώνει ο Σύλλογος Αποφοίτων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, την Παρασκευή 17 Οκτωβρίου 2025 και ώρα 19.00, στην Αίθουσα Τελετών.

 

Η εκδήλωση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του εορτασμού για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση και λειτουργία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

 

Την εκδήλωση θα χαιρετίσουν ο Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Καθηγητής Κυριάκος Αναστασιάδης, ο Αντιπρύτανης Διεθνών Σχέσεων, Εξωστρέφειας, Διά Βίου Μάθησης και Φοιτητικής Μέριμνας, Καθηγητής Ιάκωβος Μιχαηλίδης, ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής, Καθηγητής Κωνσταντίνος Τσιούμης, ο Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Καθηγητής Αθανάσιος Σέμογλου, και ο Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Ομ. Καθηγητής Ζαχαρίας Σκούρας.

Η είσοδος στην εκδήλωση είναι ανοικτή για το κοινό. 

Ερευνητικό πρόγραμμα στο βασιλικό γυμνάσιο της αρχαίας Μίεζας

 

Ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του ερευνητικού προγράμματος στο βασιλικό γυμνάσιο της αρχαίας Μίεζας, στο πλαίσιο της Προγραμματικής Σύμβασης, η οποία υπογράφηκε από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον Δήμαρχο Νάουσας Νίκο Κουτσογιάννη, τον Αύγουστο (07/08) του 2024.

Η έρευνα που πραγματοποιείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας, υπό τη διεύθυνση της επίτιμης εφόρου Αγγελικής Κοτταρίδη περιλάμβανε ανασκαφή, καθαρισμό και τεκμηρίωση των ευρημάτων, συντήρηση, μελέτη και συσχέτιση με τα ευρήματα των παλαιότερων ανασκαφικών περιόδων, αλλά και προκαταρκτικές εργασίες (σχεδίαση, μελέτη αρχιτεκτονικών μελών και δομών) για την εκπόνηση της μελέτης προστασίας και ανάδειξης του μνημειακού συγκροτήματος και αναστήλωσης του δυτικού τμήματος του ξυστού, της δωρικής στοάς όπου γινόταν η εξάσκηση  στον αγώνα δρόμου.

 

Η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε σε σημεία κρίσιμα για την κατανόηση της αρχιτεκτονικής δομής του τεράστιου οικοδομήματος επιβεβαίωσε την κατασκευή του συνόλου στα μέσα του 4ου αιώνα σύμφωνα με ένα ενιαίο σχέδιο και συνακόλουθα την συσχέτιση με τον Φίλιππο Β΄(359-336 π.Χ.) και τον Μεγαλέξανδρο.

Νέο στοιχείο είναι η ανακάλυψη της διαμόρφωσης του χώρου σε γιγαντιαία κλίμακα:  ο φυσικός βράχος (πωρόλιθος) του υπεδάφους απολαξεύτηκε, ώστε να σχηματιστούν τρία τεράστια, οριζόντια, απολύτως επίπεδα άνδηρα (έκτασης περ. 14 στρεμμάτων) που αναπτύσσονται σε αυστηρά γεωμετρική αλληλουχία από τα νοτιοδυτικά, όπου βρίσκεται το υπερκείμενο νοτιοδυτικό συγκρότημα, προς τα βόρεια, όπου η παλαίστρα και τα ανατολικά όπου, στο χαμηλότερο σημείο, εκτεινόταν η διώροφη στοά του ξυστού που έφτανε σε μήκος σχεδόν τα 200 μέτρα.

Δεν αποκλείεται η κλιμάκωση των επιπέδων των διάφορων επί μέρους λειτουργικών ενοτήτων του γυμνασίου να αντιστοιχεί σε ιεράρχηση της λειτουργίας τους.

Στον τοίχο με τους αμφικίονες του ξυστού, αλλά και σε αρχιτεκτονικά μέλη (κιονόκρανα κλπ.) σώζονται ακόμη εξαιρετικής ποιότητας λευκά κονιάματα, ίδια με αυτά των βασιλικών τάφων και του ανακτόρου των Αιγών. Γενικότερα παρατηρούνται αντιστοιχίες και ομοιότητες με το ανάκτορο των Αιγών που αποτελούν, όπως φαίνεται, χαρακτηριστικά της «κλασικής μακεδονικής αρχιτεκτονικής», αλλά και διαφοροποιήσεις που οφείλονται στην διαφορετική λειτουργία.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του γυμνασίου της Μίεζας εκτός από το μέγεθος του είναι η εκτεταμένη χρήση πώρινων γωνιόλιθων, μάλιστα στην περιοχή ανάμεσα στην παλαίστρα και το νοτιοδυτικό συγκρότημα  οι λίθινοι τοιχοβάτες σώζονται σημειακά σε ύψος που φτάνει τα δύο μέτρα.

 

Το άλειμμα των αθλούμενων νέων με λάδι ήταν απολύτως απαραίτητο στοιχείο της ζωής στο γυμνάσιο. Τα θραύσματα παναθηναϊκών αμφορέων που βρίσκονται στον ξυστό και στην παλαίστρα φανερώνουν ότι οι νεαροί γόνοι της μακεδονικής ελίτ προτιμούσαν το εκλεκτό και καθόλου φθηνό λάδι των ιερών δένδρων  της Αθήνας, ωστόσο το πιο συγκινητικό εύρημα είναι τέσσερις γραφίδες από αυτές που οι μαθητές του Αριστοτέλη χρησιμοποιούσαν για να γράφουν τα γυμνάσματά τους.

Exhibition 'The Greeks: From Agamemnon to Alexander the Great' opens in Shanghai

 

 

 

 

The exhibition "The Greeks: From Agamemnon to Alexander the Great" opened its doors at the World Expo Museum in Shanghai, China on Wednesday, where it will remain until October 2025. The exhibition is yet another landmark in Greek-Chinese cultural exchanges, which reflect the keen interest of the Chinese public in Greek culture.

It was inaugurated on Tuesday morning, in the presence of the Greek Ambassador to China Dr. Eugenios Kalpyris, the Greek General Consul in Shanghai Georgios Parthenios, the museum's director Liu Wentao and the deputy director of the Shanghai Municipal Administration of Culture and Tourism, Jin Lei. The exhibition was organised by the Greek culture ministry and the World Expo Museum, with the support of the Greek embassy in China.

 

The exhibition features 270 artifacts of ancient Greek sculpture, artwork and jewellery, from 14 Greek museums and collections. Before being displayed in Shanghai, it had very successful runs at the Hunan Museum (December 2023-May 2024), the Nanjing Museum (June-November 2024) and the Capital Museum in Beijing (December 2024-May 2025).

 

Athens – Macedonian News Agency

Παρουσίαση του έργου «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος:από τις Αιγές στην Οικουμένη»

 

Στην επέτειο του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στην Βαβυλώνα τον Ιούνιο του 323 π.Χ., η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας παρουσιάζει στο κοινό το έργο «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος: από τις Αιγές στην Οικουμένη», που ολοκληρώθηκε στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία ΕΠΑνΕΚ 2014-2020».

Πρόκειται για μία δικτυακή πύλη αφιερωμένη στον Μέγα Αλέξανδρο, η οποία δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να παρακολουθήσει μία συνθετική, επιστημονικά έγκυρη και εύληπτη παρουσίαση της πορείας του ήρωα στην ιστορία και στον μύθο, αλλά και όλων εκείνων των ιστορικών εξελίξεων που οδήγησαν στην δημιουργία της Ελληνιστικής Οικουμένης.

Βασικό στοιχείο του Εικονικού Μουσείου αποτελούν οι εξειδικευμένες βιντεολήψεις εκατοντάδων μνημείων, μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, που βρίσκονται στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Αίγυπτο και την Ιορδανία, αλλά και οπτικό υλικό από μουσεία και χώρους και άλλων περιοχών που εμπλουτίζουν την αφήγηση.

Στο επίκεντρο του εικονικού μουσείου βρίσκεται η συνοπτική αφήγηση του πρώτου επιπέδου, από το οποίο ο επισκέπτης διαδραστικά μπορεί να εμβαθύνει, προχωρώντας στο δεύτερο, όπου θα βρει ένα πλήθος πολυμεσικά αντικείμενα, οργανωμένα σε επτά θεματικές ενότητες. Ψηφιακά παιχνίδια και πολλές συμπληρωματικές πληροφορίες (κείμενα, εικόνες, στοιχεία βιβλιογραφίας κλπ.) μπορεί κανείς να βρει στην βιβλιοθήκη, που αποτελεί το τρίτο επίπεδο του μουσείου.

Η παρουσίαση του έργου στο κοινό θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 28 Ιουνίου, στις 7 μ.μ., στο Κεντρικό Μουσειακό Κτήριο του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών. Η εκδήλωση θα συνδυαστεί με τα εγκαίνια της φωτογραφικής έκθεσης «Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;», με εικόνες από την Κεντρική Ασία, που οργανώθηκε με την υποστήριξη των Φίλων του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών.

Την εκδήλωση, στην οποία θα ακουστεί η μουσική που συνέθεσε ειδικά για το ψηφιακό μουσείο ο Δημήτρης Μυστακίδης, θα προλογίσει η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Δρ Γεωργία Στρατούλη. Ο φωτογράφος-περιηγητής Πάρης Γαβριηλίδης θα μεταφέρει την εμπειρία του από την σύγχρονη «παρουσία» του Αλέξανδρου στο Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν. Η Δρ Αγγελική Κοτταρίδη, επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων και πρόεδρος του συλλόγου Φίλων του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών, θα παρουσιάσει συνοπτικά το έργο και το κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει σε μεγάλη προβολή την ταινία, που αποτελεί την επιτομή της αφήγησης του ψηφιακού μουσείου.

Υπεύθυνη για την σχεδίαση και την υλοποίηση του έργου ήταν η Δρ Αγγελική Κοτταρίδη, η παραγωγή έγινε από την κοινοπραξία των εταιρειών Altervision – Πολύπτυχον. Ιδιαίτερα εποικοδομητική σε όλα τα επίπεδα υπήρξε η συνεργασία με την διαχειριστική αρχή του προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία ΕΠΑνΕΚ 2014-2020».

Το «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος:από τις Αιγές στην Οικουμένη» θα είναι προσβάσιμο από την Δευτέρα 30 Ιουνίου 2025 στην ιστοσελίδα

 

https://alexanderthegreatmuseum.gr/

Modern historians about Macedonia –N. G. L. Hammond

 

 

Quote:

 Hesiod would not have recorded this relationship, unless he had believed, probably in the seventh century, that the Macedones were a  greek speaking.The next evidence comes from Persia. At the turn of the sixth century the Persians described the tribute - paying peoples of their province in Europe, and one of them was the ‘yauna takabara’, which meant “Greeks wearing the hat”.

There were Greeks in Greek city-states here and there in the province, but they were of various origins and not distinguished by a common hat. However, the Macedonians wore a distinctive hat, the kausia. We conclude that the Persians believed the Macedonians to be speakers of greek. Finally, in the latter part of the  fifth century a Greek historian, Hellanicus, visited Macedonia and modified Hesiodus genealogy by making Macedon not a cousin, but a son of Aeolus, thus bringing Macedon and his descendants  firmly into the Aeolic branch of the greek speaking family.Hesiod, Persia, and Hellanicus had no motive for making a false statement about the language of the Macedonians, who were then an obscure and not a powerful people. Their independent testimonies should be  accepted as conclusive.”

pages 12 -13

 

 

Quote:

 As we have mentioned in Chapter I, Perdiccas and his brothers came from Argos and Peloponnese. They were members of the Royal house of Argos, the “Teminidae”, descendants of Temenus, whose ancestor was Heracles, son of Zeus; it was this Temenus who led the Dorian tribes into the Argolid and founded Dorian Argos late in the 12th century. Thus Perdiccas came to Macedonia with the aura of divine favor, and he could claim that the Temenidae and the Argeadae were both descended from Zeus and so were diogeneis. To Greeks of the classical period the Temenid name was well known. 

Thus the oracle which was concerned post eventum with he following of the new capital, Aegeae, by Perdiccas began with the line “The noble Temenidae have royal rule over a wealth producing land. Herodotus made a special point of emphasizing that the royal house of Macedonia was Greek by descent, and Thucydides, who questioned much of what Herodotus said, concurred with him in calling the Macedonian kings “Temenidae from Argos”. Almost a century later Isocrates wrote to Philip II, saying “Argos is your fatherland”, and he asked Philip to emulate his father [Amyntas], the founder of the monarchy [Perdiccas], and the originator of the family (Heracles).

page 18

 

Quote:

 

The matter is of only academic interest to a few scholars today. No one in Antiquity doubted the truth of the clam.

page 19

 

 

 

The Macedonian State:The Origins, Institutions and History,N. G. L. Hammond ,1989

Αποκατάσταση και ανάδειξη της Αγοράς, στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου

 

Το Υπουργείο Πολιτισμού, προχωρεί το έργο της αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημειακού συνόλου της Αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου, δια της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας. Το οικοδομικό τετράγωνο της Αρχαίας Αγοράς είναι το πιο σημαντικό τετράγωνο της πόλης του Δίου, καθώς συγκέντρωνε τα δημόσια κτήρια και άλλα οικοδομήματα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, όπως συγκροτήματα Θερμών και το Ωδείο. Ένα από τα σημαντικά μνημεία της Αγοράς είναι ο κεραμικός κλίβανος, ο οποίος αποκαλύφθηκε στη βόρεια πλευρά του χώρου και χρονολογείται στην ύστερη αρχαιότητα. Είναι ορθογώνιος με δύο θαλάμους, έναν για καύσιμα και έναν για τα κεραμικά. Αποτελείται από τέσσερα ζεύγη ορθογώνιων πεσσίσκων που στήριζαν την εσχάρα, κατασκευασμένων από κεραμικές πλίνθους και πηλό. Επί της μελέτης συντήρησης και ανάδειξής του γνωμοδότησε ομοφώνως θετικά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. 

 

Η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Το Υπουργείο Πολιτισμού εκτελεί ένα ευρύ και πολυδιάστατο έργο προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου του Δίου, ενός από τους σημαντικότερους, από ιστορική και αρχαιολογική άποψη, αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας. Το καλοκαίρι ολοκληρώσαμε την αποκατάσταση του ελληνιστικού θεάτρου του Δίου και το αποδώσαμε στους επισκέπτες και στο κοινό, στο πλαίσιο του 53ου Φεστιβάλ Ολύμπου-Δίου. Ομοίως ολοκληρώθηκαν και οι εργασίες αναβάθμισης των υποδομών υποδοχής και εξυπηρέτησης των επισκεπτών, και πλέον το Δίον διαθέτει ανακαινισμένα από τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων το κτήριο εισόδου-πωλητηρίου και αναψυκτηρίου. Η α΄ φάση του έργου της αποκατάστασης και ανάδειξης της Αγοράς, που υλοποιεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας, ολοκληρώνεται με πόρους του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Κεντρικής Μακεδονίας ΕΣΠΑ 2021-2027 και εντός του τρέχοντος έτους αναμένεται η έναρξη της επόμενης φάσης.  Στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την πρόληψη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά, η Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού υλοποιεί έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης του αρχαιολογικού χώρου, προϋπολογισμού 2.500.000 ευρώ, με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης. Παράλληλα, εξελίσσεται η διαδικασία της εκπόνησης μελέτης για την ανακαίνιση του Αρχαιολογικού Μουσείου του Δίου.  Με τα έργα αυτά συμβάλλουμε στην αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση αυτού του μείζονος αρχαιολογικού χώρου, και συγχρόνως, στην προσέλκυση ολοένα και περισσότερων επισκεπτών».

Πώς έθαβαν τους νεκρούς στην αρχαία Πέλλα

 

Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη 100 τάφων της νότιας πτέρυγας του νεκροταφείου της αγοράς

 

Η αγορά, που βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της αρχαίας Πέλλας, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια κτίρια του αρχαίου κόσμου κατά την ελληνιστική περίοδο.

Πρόκειται για έναν αρχαιολογικό χώρο που αποτελεί φάρο φωτεινό και συμβάλλει ουσιαστικά στην εξέλιξη της επιστήμης της αρχαιολογίας και στον εμπλουτισμό της γνώσης μας για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Οι συστηματικές ανασκαφές που ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 έφεραν στο φως το μεγαλύτερο μέρος του συγκροτήματος και τους γειτονικούς του δρόμους, στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής ανασκαφής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το συγκρότημα της αγοράς, που κτίστηκε το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. ήταν ενταγμένο στο ιπποδάμειο πολεοδομικό σχέδιο καταλαμβάνοντας μία έκταση περίπου 70.000 τ.μ. Αναπτυσσόταν γύρω από μεγάλη κεντρική πλατεία, με στοές στις τέσσερις πλευρές και ορθογώνιους χώρους πίσω τους. Στους χώρους αυτούς εντοπίστηκαν εργαστήρια και καταστήματα κεραμικής, κοροπλαστικής και μεταλλοτεχνίας, καταστήματα πώλησης αγγείων και αρωματικών ελαίων, λαδιού, κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία και χώροι όπου συνέρχονταν σώματα αρχόντων, ιδίως στη βόρεια πτέρυγα. Τέλος, στη νοτιοδυτική γωνία της αγοράς ήρθε στο φως το δημόσιο αρχείο της Πέλλας.

Σε τομές που έγιναν για τη διερεύνηση των οικοδομικών φάσεων διαπιστώθηκε η ύπαρξη προγενέστερου νεκροταφείου των κλασικών χρόνων, που ήταν σε χρήση από το τέλος του 5ου έως και λίγο μετά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.

 

Μεγάλη πυκνότητα τάφων

 

Στο πλαίσιο των μελετών τους οι επιστήμονες επικεντρώθηκαν πρόσφατα στη διερεύνηση 100 τάφων της νότιας πτέρυγας, που ήρθαν στο φως από το 1999 έως και το 2017.

Στο εξεταζόμενο τμήμα του νεκροταφείου παρατηρείται σχετικά μεγάλη πυκνότητα τάφων. Η σήμανσή τους γινόταν με τύμβους, οι οποίοι είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ολοκληρωτικά κατεστραμμένοι λόγω της μεταγενέστερης ανοικοδόμησης του κτιριακού συγκροτήματος της αγοράς. Ορισμένοι από τους τύμβους ήταν οριοθετημένοι περιμετρικά με αδρούς λίθους.

Οι περισσότεροι από τους τάφους είναι τετράπλευροι λαξευτοί στον μαλακό φυσικό βράχο, χαρακτηριστική μορφή που εμφανίζεται στην Πέλλα και αλλού από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και τους Ελληνιστικούς χρόνους. Στο αρχικό ωοειδές ή ακανόνιστο λάξευμα ανοιγόταν τετράπλευρη ορθογώνια ή τραπεζιόσχημη ταφική θήκη μικρότερου μεγέθους, γύρω από την οποία συχνά λαξεύονταν αναβαθμοί σε μια ή και περισσότερες πλευρές. Ο σκελετός τοποθετούνταν στο όρυγμα σε ύπτια στάση, κυρίως με προσανατολισμό Α-Δ και μικρή απόκλιση ΒΑ-ΝΔ. Οι γυναίκες, όπως συνήθως συμβαίνει στα νεκροταφεία της Μακεδονίας, τοποθετούνταν -όχι όμως πάντα- με την κεφαλή προς τα ανατολικά και οι άνδρες προς τα δυτικά. Από τη μελέτη των οστών, που είναι υπό εξέλιξη, επιβεβαιώνεται ότι στο συγκεκριμένο τμήμα του νεκροταφείου οι παιδικές και γυναικείες ταφές είναι πολύ περισσότερες από τις ανδρικές.

Στο νεκροταφείο της νότιας πτέρυγας απαντούν και άλλοι τύποι τάφων, όπως κεραμοσκεπείς, καλυβίτες, εγχυτρισμοί και ενταφιασμοί σε πήλινες σαρκοφάγους. Οι καύσεις είναι πολύ σπάνιες.

 

Τα κτερίσματα

Στις αδιατάρακτες ταφές τα κτερίσματα είναι σχετικά περιορισμένα. Ωστόσο, σπανίως απαντούν και ταφές με περισσότερα κτερίσματα, όπως μία παιδική. Τα κτερίσματα τοποθετούνταν συνήθως στα πόδια, στη λεκάνη και στα χέρια. Στην κεφαλή βρίσκονται νομίσματα και ενώτια και στους ώμους πόρπες που συγκρατούσαν τα ενδύματα. Τμήματα κατακερματισμένων αγγείων και άλλα ευρήματα που χρησιμοποιούνταν σε τελετές εναγισμών ή αποτελούσαν κτερίσματα προγενέστερων ταφών, ρίχνονταν συχνά στο γέμισμα των τάφων με χώμα και πέτρες. Με το νεκροταφείο μπορούν να συνδεθούν και αρκετά μεμονωμένα ευρήματα που εντοπίστηκαν στις επιχώσεις των δρόμων και των δωματίων της αγοράς.Τα αγγεία, όπως είναι αναμενόμενο, αποτελούν το συνηθέστερο εύρημα. Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην κατηγορία της λεπτής κεραμικής, ιδίως της μελαμβαφούς και ερυθρόμορφης.

 

Ειδώλια ήρθαν στο φως κυρίως σε παιδικές και γυναικείες ταφές. Απαντούν περιστέρια, καθιστές και όρθιες γυναικείες μορφές, παιδικές μορφές, Σάτυροι, πετεινοί, ζώα και ελάχιστες προτομές. Πρόκειται για τύπους γνωστούς από μεγάλα κέντρα κοροπλαστικής της εποχής, όπως τη Βοιωτία, την Όλυνθο και άλλα. Τα ειδώλια ερμηνεύονται συνήθως ως παιχνίδια ή αντικείμενα με προστατευτικό-αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Αν και τα περισσότερα αποτελούν πιθανότατα προϊόντα τοπικών εργαστηρίων, δύο ειδώλια, ένθρονης γυναικείας μορφής και ανακεκλιμένου συμποσιαστή ήταν εισηγμένα, πιθανώς από την Κόρινθο.

 

Εκτός από πήλινα αγγεία, τους νεκρούς των εξεταζόμενων τάφων συνόδευαν και κοσμήματα. Ειδικότερα, βρέθηκαν αργυρά ενώτια, χάλκινα ψέλια, δαχτυλίδια, ψήφοι περιδεραίων, και αρκετές τοξωτές χάλκινες πόρπες. Σε χάλκινο δαχτυλίδι που ήρθε στο φως σε παιδική ταφή, πιθανώς αγοριού, εικονίζεται έκτυπη μορφή σκύλου που βαδίζει.

 

Στα μετάλλινα αντικείμενα των τάφων συγκαταλέγονται σιδερένιες αιχμές ακοντίων και δοράτων, σιδερένιες και χάλκινες στλεγγίδες, σιδερένιο εγχειρίδιο, χάλκινα ωτογλύφανα, κρίκοι, τμήματα χάλκινων αγγείων και άλλα.

 

Νομίσματα ήρθαν στο φως μόνο σε 26 τάφους, που αποτελούν περίπου το 26% του ευρύτερου συνόλου. Όταν βρίσκονται στο στόμα ή στα χέρια του νεκρού, συνήθως συνδέονται με τον «χαρώνειο οβολό», αν και οι συγκεκριμένες αργυρές ή χάλκινες υποδιαιρέσεις συνήθως δεν αντιστοιχούν σε οβολούς. Τα νομίσματα των εξεταζόμενων τάφων, όπως είναι αναμενόμενο, είναι κυρίως κοπές Μακεδόνων βασιλέων.

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη η εύρεση αστραγάλων που είχαν τοποθετηθεί στον θώρακα και στη λεκάνη των σκελετών σε αρκετές ταφές. Οι αστράγαλοι αποτελούν αντικείμενα με ποικίλες ερμηνείες, που απαντούν κυρίως σε παιδικούς και γυναικείους τάφους. Ταυτίζονται συνήθως με παιχνίδια, αλλά και με αντικείμενα με θρησκευτικό ή συμβολικό και προφυλακτικό χαρακτήρα.

 

Ο Ιωάννης Ακαμάτης

 

Δυστυχώς, ο άοκνος διευθυντής της πανεπιστημιακής ανασκαφής της αγοράς, Ιωάννης Ακαμάτης, που πρόσφατα έφυγε από κοντά μας δεν πρόλαβε να δει ολοκληρωμένη τη συγκεκριμένη μελέτη. Ωστόσο, όπως τονίζει ο γιος του και αρχαιολόγος Νίκος Ακαμάτης: «είμαι σίγουρος ότι θα είναι ευτυχής, γνωρίζοντας ότι οι συνεργάτες και μαθητές του θα συνεχίσουν το έργο του ολοκληρώνοντας τις δημοσιεύσεις της αρχιτεκτονικής, της πλαστικής, της κεραμικής, της κοροπλαστικής, των νομισμάτων και των μετάλλινων και λοιπών αντικειμένων από την αγορά, που βρίσκονται σε εξέλιξη».

 

Κυριακή Τσολάκη,ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Βρέθηκε ο τάφος του Σωσθένη της Μακεδονίας

 

Στην 37η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη παρουσιάστηκε μια άκρως ενδιαφέρουσα ανακοίνωση για την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας, που όσοι την παρακολούθησαν, είτε διά ζώσης είτε διαδικτυακά, θα κατάλαβαν την ιδιαίτερη σημασία της για πολλές πτυχές της ιστορίας της αρχαίας Μακεδονίας.

Το ανέλπιστο εύρημα, όπως επισήμανε ο ανασκαφέας Δρ. Νικόλαος Β. Παππάς, αποκαλύφθηκε περίπου 3,5 χλμ. νοτιοδυτικά του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας, εντός του περιβάλλοντος που άλλοτε κάλυπτε η λίμνη των Γιαννιτσών. Κατά την ανασκαφή προέκυψαν πέντε ορύγματα και οκτώ αβαθείς ακανόνιστοι λάκκοι. Ένα από τα ορύγματα, το μόνο ορθογώνιο, ανοίχτηκε για να δεχτεί την ταφή ενός πολεμιστή, ηλικίας 40 και πλέον ετών, ο οποίος κηδεύτηκε μαζί με τον οπλισμό του, μία σιδερένια σάρισσα, ένα σιδερένιο δόρυ, ένα σιδερένιο ακόντιο, δύο σιδερένια μαχαιρίδια, μία σιδερένια στλεγγίδα και τρία πήλινα αγγεία, μια αρυβαλλοειδή λήκυθο με ερυθρόμορφο ανθέμιο, έναν μελαμβαφή σκύφο αττικού τύπου και ένα μελαμβαφές σκυφίδιο. Ο πολεμιστής, ως είθισται, καλυπτόταν με σάβανο, κατάλοιπα του οποίου διατηρήθηκαν στην επάνω επιφάνεια της σάρισσας. Επάνω από τον τάφο και γύρω από αυτόν βρέθηκαν κατάλοιπα των εναγισμών (μεταξύ των οποίων και δύο τεμαχισμένοι σκύλοι) που ακολούθησαν της ταφής και τη σφράγισαν.

Βορειοδυτικά του τάφου του πολεμιστή, σε άμεση γειτνίαση με αυτόν, σε άλλο μεγάλο ωοειδές όρυγμα, είχαν ταφεί σε επάλληλες στρώσεις: 4 άνθρωποι (ένας ενήλικας άνδρας, μία γυναίκα 15-20 ετών, δύο νεογέννητα βρέφη) και 16 ζώα ή τμήματα ζώων (4 άλογα, 7 σκύλοι, 1 κρανίο σκύλου και 4 γνάθοι: δύο σκύλων, ενός αιγοειδούς και ενός αλόγου). Δυτικά του παραπάνω ορύγματος ήρθαν στο φως άλλες 4 ταφές ζώων, 3 ολόκληρων αλόγων και 1 σκύλου.

Η παρουσία οκτώ αλόγων, τα οποία προφανώς ήταν περισσότερα, εάν υπολογιστούν και τα μεμονωμένα οστά που συλλέχθηκαν από την ερευνημένη περιοχή, η εκτροφή των οποίων ήταν πολυδάπανη και κατεξοχήν προνόμιο της ανώτερης τάξης, εύλογα, όπως ανέφερε ο ανασκαφέας, χαρακτηρίζουν τον νεκρό, τον οποίο συνόδευαν, ως ιππέα, με σημαντική κοινωνική προβολή και έντονη παρουσία στα πολιτικά και στρατιωτικά πράγματα της Μακεδονίας. Εκτός από έμβλημα υψηλής κοινωνικής θέσης, το άλογο συνδέεται και με την εξύψωση του επιφανούς νεκρού στη σφαίρα των ηρώων. Σύμφωνα με τον κ. Παππά, από τους διοργανωτές της ταφής υιοθετήθηκε ένα σπάνιο και ασυνήθιστο τελετουργικό με σαφείς αναγωγές στο ηρωικό παρελθόν, συγκεκριμένα στην περιγραφή της ταφής του Πατρόκλου στη ραψωδία Ψ της Ιλιάδας, όπου, εκτός από την προσφορά αλόγων και σκύλων, προσφέρονται προς τιμήν του νεκρού και αιχμάλωτοι Τρώες.

Τα ευρήματα της ανασκαφής, τόσο από το εσωτερικό των τάφων όσο και πάνω από αυτούς, τα οποία τοποθετούνται κυρίως στο πρώτο τέταρτο του 3ου αι. π.Χ. και δη προς το τέλος του, οδήγησαν τον ανασκαφέα στην ταύτιση του αξιωματούχου της ταφής με τον Σωσθένη, τον στρατηγό, που αν και ανακηρύχθηκε από τον στρατό βασιλιάς, υπό το βάρος των έκτακτων πολεμικών αναγκών, επειδή προφανώς είχε διακριθεί ως στρατηγός του Λυσιμάχου κατά τους πολέμους εναντίον των βαρβαρικών φύλων, εντούτοις ο ίδιος δεν αποδέχτηκε τον βασιλικό τίτλο και ζήτησε να τον αναγνωρίζουν ως στρατηγό και όχι ως βασιλιά, πράγμα το οποίο πιθανότατα τον ανέβασε ακόμα περισσότερο στην εκτίμηση των Μακεδόνων (Ιουστίνος 24.5). Παρόλο που ο ίδιος αρνήθηκε τον βασιλικό τίτλο, από τους χρονικογράφους συγκαταλέγεται στους βασιλείς της Μακεδονίας. Στο διάστημα των δύο χρόνων που κυβέρνησε τη Μακεδονία, από το 279 π.Χ. μέχρι τον θάνατό του το 277 π.Χ., ο Σωσθένης, σε αντίθεση με τους τρεις προηγούμενους ανίκανους βασιλείς, γόνους της δυναστείας των Αντιπατριδών (του Πτολεμαίου Κεραυνού, του αδελφού του Μελέαγρου και του Αντιπάτρου του επονομαζόμενου «Ετησία») κατάφερε να αποκρούσει τους Γαλάτες τόσο του Βόλγιου (279 π.Χ.) όσο και του Βρέννου (278 π.Χ.) και να σώσει τη Μακεδονία. Οι πηγές δεν αναφέρουν την αιτία θανάτου του. Εντούτοις, ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι πέθανε αμυνόμενος. Οι Μακεδόνες, όχι μόνο αναγνώρισαν το κύρος και την ικανότητά του, αλλά τον τίμησαν με ένα σπάνιο και ασυνήθιστο τελετουργικό με αναγωγές στο έπος. Για την ταύτιση με Γαλάτες αιχμαλώτους των τεσσάρων ατόμων που βρέθηκαν στο ίδιο όρυγμα με τα σκυλιά και τα άλογα, γεγονός που καθιστά την ταφή αποκλίνουσα, κοντά στην ταφή του Σωσθένη, ο ανασκαφέας, πέρα από το ιστορικό πλαίσιο, βασίστηκε και στην ομοιότητα που παρατηρείται ανάμεσα στην ασυνήθιστη στάση της γυναίκας με αντίστοιχες στάσεις σε τάφους Γαλατών. Όσο φρικτή και υπερβολική κι αν φαίνεται η πράξη της θυσίας αιχμαλώτων, εφαρμόζεται σε χαοτικές καταστάσεις, όταν οι θεσμοί καταλύονται και οι αξίες υπονομεύονται. Είναι το δίκαιο του πολέμου.

 

 Υπό το πρίσμα αυτό, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο, ερμηνεύεται καλύτερα και η παρουσία τόσων πολλών σκύλων στο τελετουργικό, η θυσία των οποίων, και δη ο αποκεφαλισμός και ο διαμελισμός ορισμένων, παραπέμπει, ως κατεξοχήν ζώο των καθαρμών, σε μια τελετουργία που αποσκοπεί στον εξαγνισμό και στην προστασία της κοινότητας από το μίασμα. Ο ρόλος τους, με τη συμβολή της Εκάτης ή της Εννοδίας, ήταν να προστατεύσουν από τη μια τους νεκρούς στη μετάβασή τους από την ζωή στον θάνατο, στη μεταθανάτια ζωή, και από την άλλη να αποτρέψουν την επιστροφή των ψυχών στον κόσμο των ζώντων, ιδιαίτερα εκείνων, όπως τα βρέφη, που δε πρόλαβαν να εκπληρώσουν τις επιθυμίες και τον κοινωνικό τους ρόλο, άρα και τις προσδοκίες της κοινωνίας, γι’ αυτό και θεωρούνταν εκδικητικοί.

 

Επιπλέον, μας τόνισε ο κ. Παππάς ότι τεμαχισμό σκύλου (κομμένου στη μέση) περιλάμβανε και η τελετουργία για τον αποτροπαϊκό καθαρμό του μακεδονικού στρατού, που λάμβανε χώρα την πρώτη του μήνα Ξανθικού, πριν από την εαρινή ισημερία (τοῦ δ’ ἔαρος ἀρχομένου), στην ετήσια γιορτή Ξανθικά, στην οποία συνέρρεαν Μακεδόνες όχι μόνο από την πρωτεύουσα, αλλά και από τις γύρω πόλεις και κώμες της. Η συμβολική διάβαση του στρατεύματος μέσα από το τεμαχισμένο ζώο είχε αποτροπαϊκό χαρακτήρα, να απομακρύνει δηλαδή κάθε κακό, επιφέροντας έτσι την ενότητα και τη ετοιμότητα του στρατού για τη νέα πολεμική περίοδο. Επιπλέον, η χώρα, έπρεπε όχι μόνο να μείνει αμίαντη και άθικτη, αλλά και παραγωγική, στοιχεία που κλονίστηκαν κατά τις γαλατικές επιδρομές, κι ίσως δεν είναι τυχαίο που η γιορτή τελείτο τον μήνα Ξανθικό, μήνα κατεξοχήν της άνοιξης, της γονιμότητας, της ανθοφορίας των δένδρων, της αναγέννησης της φύσης, της καρποφορίας της γης. Και τα δύο παραπάνω στοιχεία (καθαρμός από το μίασμα και γονιμότητα) ήταν ευδιάκριτα και στην ταφή που πολεμάρχου (μέσα από την παρουσία σκύλων και τη στάση της γυναίκας αντίστοιχα). Οι συμβολισμοί επεκτείνονται ακόμα παραπέρα, εάν αναλογιστούμε αφενός ότι τόσο ο μήνας όσο και η γιορτή συνδέονται με τον Ξάνθο, προσωνυμία του Απόλλωνα, που σημαίνει τον ολοκάθαρο, αφού πρώτος αυτός, καθάρθηκε και εξαγνίστηκε για τον φόνο που διέπραξε, και αφετέρου εξαιτίας της δικής του παρέμβασης, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, ο γαλατικός κίνδυνος αποτράπηκε ολοκληρωτικά. Έτσι, ο θεός δεν εξαγνίζει μόνο, αλλά επιπλέον ενσαρκώνει τον θρίαμβο της τάξης επί του χάους, τη νίκη του φωτός πάνω στο σκοτάδι. Δεν αποκλείεται, επομένως, η γιορτή, εκτός από τον εξαγνισμό του στρατού, για τις θυσίες που διαπράχθηκαν σε περίοδο κρίσης, να είχε σκοπό να διατηρήσει στη μνήμη τη συνεισφορά των Μακεδόνων στην αποτροπή της γαλατικής απειλής, πόσω μάλλον όταν οι πόλεις της νοτίου Ελλάδας, και κυρίως οι Αιτωλοί, δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη μια τέτοια νίκη απέναντι σε έναν βάρβαρο εχθρό.

 

Καθώς οι γραπτές πηγές δεν αναφέρουν πού ακριβώς γινόταν η εν λόγω τελετουργία, είχε διατυπωθεί η άποψη ότι ο τόπος αυτός βρισκόταν πιθανότατα έξω από την πόλη. Σύμφωνα όμως με τα νέα δεδομένα, ο κ. Παππάς πιστεύει ότι η ξεχωριστή αυτή τελετουργία λάμβανε χώρα πλησίον του παραπάνω τάφου, ο οποίος, καθώς βρισκόταν κοντά σε σταυροδρόμι και κυρίως επάνω στην οδική αρτηρία, που ένωνε τη νέα με την παλαιά πρωτεύουσα, αποτελούσε προφανώς τοπόσημο για τους Μακεδόνες, ζώσα μνήμη της αποτροπής του γαλατικού κινδύνου.

 

Καταλήγοντας, ο ομιλητής μας ανέφερε ότι πιθανότατα όλη η έκταση των ταφών καλυπτόταν από χαμηλό τύμβο, διαμέτρου περίπου 36 μ., όσο και το μήκος Α-Δ του ερευνημένου χώρου, και ύψους 2,5-3 μ., όπως συμβαίνει συνήθως σε τάφους επιφανών, ο οποίος όμως ισοπεδώθηκε κατά τις εργασίες αποξήρανσης και ισοπέδωσης της λίμνης των Γιαννιτσών στο δεύτερο τέταρτο του 20ού αι.

 

Ευελπιστούμε το ιδιαίτερο αυτό και άκρως σημαντικό εύρημα για την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας και όχι μόνον να αποκτήσει όσο το δυνατόν συντομότερα τον χώρο και την αίγλη που του αξίζει. Γιατί προφανώς και δεν τιμήθηκε τυχαία με ένα τέτοιο σπάνιο και ασυνήθιστο τελετουργικό ένας πολέμαρχος που αγωνίστηκε και πιθανόν πρόσφερε ακόμα και την ζωή του για τη σωτηρία της Μακεδονίας. Άσχετα εάν επισκιάστηκε από τους Αντιγονίδες που τον ακολούθησαν, για τους δικούς τους προφανώς λόγους…

 

 Βασιλική Β. Παππά,fractalart