Μακεδονικός Τάφος των Ανθεμίων - Mieza,the so-called Macedonian Tomb of the Palmettes

 

Από τα λαμπρότερα και καλύτερα διατηρημένα μνημεία της αρχαίας Μίεζας είναι ο μακεδονικός τάφος ''των Ανθεμίων''. Κατασκευάσθηκε στην πορεία του αρχαίου δρόμου που ένωνε τη Μίεζα με την πρωτεύουσα του μακεδονικού βασιλείου, την Πέλλα, όπως και άλλοι, παρόμοιοι τάφοι, από τους οποίους ο πιο κοντινός του είναι αυτός της Κρίσεως, 150 μ. ανατολικά. Ο τάφος των Ανθεμίων χρονολογείται στο α΄ μισό του 3ου αι. π.Χ., δηλαδή είναι σύγχρονος με το μακεδονικό τάφο του Kinch, που επίσης βρίσκεται στην ίδια περιοχή.

 

Πρόκειται για υπόγειο ταφικό κτίσμα, το οποίο μετά την ολοκλήρωση της ταφής του νεκρού και των καθιερωμένων τελετουργιών προς τιμήν του, καλύφθηκε από τύμβο που είχε ύψος τουλάχιστον 2,50 μ. και διάμετρο 15-17 μ. Ο τάφος είναι διθάλαμος, καμαροσκεπής και είχε ναόσχημη πρόσοψη με τέσσερις ημικίονες ιωνικού ρυθμού και με διακόσμηση από πολύχρωμα ιωνικά και δωρικά κυμάτια. Η είσοδός του είχε κλειστεί με έξι δόμους από πωρόλιθο. Στο αέτωμα (ύψος τυμπάνου 1 μ.) σώζεται ωραία ζωγραφική παράσταση, που εικονίζει ζευγάρι ώριμης ηλικίας καθισμένο σε ανάκλιντρο συμποσίου. Και οι δύο μορφές είναι ντυμένες με χιτώνα και ιμάτιο, που ο καλλιτέχνης έχει αποδώσει με εντυπωσιακές και πλούσιες πτυχές. Την επίστεψη του αετώματος αποτελούν τρία ανάγλυφα ανθέμια με έντονες φωτοσκιάσεις. Ο στενός προθάλαμος του τάφου ήταν επιχρισμένος με ανοιχτό κίτρινο χρώμα στο ανώτερο μέρος των τοίχων και με μαύρο στο κατώτερο, ενώ τα δύο τμήματα χωρίζονταν με ταινίες μαύρου και λευκού χρώματος. Μια εντυπωσιακή παράσταση διακοσμεί την οροφή του προθαλάμου: έξι ανθέμια εναλλάσσονται με νερολούλουδα πάνω σε γαλαζοπράσινο βάθος, που θυμίζει λουλούδια να πλέουν στην επιφάνεια λίμνης. Ο προθάλαμος χωριζόταν από τον κυρίως νεκρικό θάλαμο με μαρμάρινη δίφυλλη θύρα ύψους 3,50 μ. και πλάτους 0,90 μ., διακοσμημένη με ανάγλυφα μοτίβα. Στο εσωτερικό του θαλάμου σώζεται τετράπλευρη λίθινη βάση, που θα περιείχε το αγγείο ή τη λάρνακα με τα οστά του νεκρού. Η καμαρωτή οροφή του θαλάμου είναι καλυμμένη με ανοιχτό κίτρινο κονίαμα, ενώ οι τοίχοι είναι μονόχρωμοι και μιμούνται ορθομαρμάρωση: το κάτω τμήμα τους έχει χρώμα μαύρο, το επάνω έχει χρώμα βαθυκόκκινο και χωρίζονται με λευκή ταινία. Η λεπτομέρεια στο σχέδιο και η πολυχρωμία της ιωνικής διακόσμησης χαρακτηρίζουν το μνημείο και δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τη χρονολόγησή του αλλά και για τη μεγάλη ζωγραφική στον ελληνικό χώρο. Ο τάφος των Ανθεμίων είχε συληθεί πολλές φορές, ιδιαίτερα στην αρχαιότητα, και ελάχιστα αντικείμενα βρέθηκαν στο εσωτερικό του, αλλά αρκετά για να δώσουν μια εικόνα από τα πλούσια κτερίσματα που περιείχε. Το σημαντικότερο από αυτά ήταν τμήματα ελεφαντόδοντου από την ανάγλυφη διακόσμηση της νεκρικής κλίνης.

 

Ο τάφος ανασκάφηκε το 1971 από την τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Κατερίνα Ρωμιοπούλου μετά από απόπειρα λαθρανασκαφής. Σήμερα προστατεύεται με στέγαστρο, που καλύπτει τμήμα του μνημείου, ενώ η είσοδός του έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για την πρόσβαση των επισκεπτών.

 

Συντάκτης

Ειρ. Ψαρρά,αρχαιολόγος

 

 

The Tomb of the Flowers, one of the most magnificent and best preserved monuments of ancient Mieza, lies together with other similar tombs, like the Tomb of Judgement only a hundred and fifty metres to the east, along the ancient road connecting Mieza with Pella, the capital of the kingdom of Macedon. The Tomb of the Flowers dates to the first half of the third century BC, and so is contemporary with the 'Kinch' Tomb in the same area.

 

After the burial of the deceased and the completion of the customary funerary rites this subterranean funerary monument was covered by a tumulus over 2.50 metres high and 15-17 metres in diameter. The tomb consists of two barrel-vaulted chambers and a temple-shaped fa?ade with four engaged Ionic columns and polychrome Ionic and Doric kymatia. The entrance to the tomb was sealed with six poros blocks. The one metre high tympanon of the pediment was decorated with a beautiful painted scene depicting an elderly couple reclining on a symposium couch. Both figures wear a chiton and himation with opulent folds. The pediment is crowned by three palmettes painted in chiaroscuro. The walls in the narrow ante-chamber were painted black in the lower part and white in the upper part, the two colours being divided by bands of black and white. A beautiful painting of six flowers alternating with water-lilies on a blue-green background, as if floating on the surface of a pond, adorns the ceiling. A double door of marble, 3.50 metres high and 0.90 metres wide, with relief motifs separates the ante-chamber from the burial chamber. The latter preserves a rectangular stone base, upon which stood the box or larnax containing the bones of the deceased. The vaulted ceiling is covered with pale yellow plaster, and the walls were painted in imitation of marble revetment, black in their lower part and red in their upper part, the two colours being divided by a white band. The monument's characteric Ionic decoration, with its detailed design and polychromy, provides useful information for both its dating and for large-scale painting in Greece. Although the tomb was looted several times in antiquity enough furnishings remain to offer a glimpse of the opulent grave gifts it once contained. Especially important are the ivory plaques from the revetment of a bed.

 

The tomb was excavated in 1971 by the then Ephor of Antiquities Katerina Romiopoulou after an attempted illicit excavation. Today it is covered by a shelter and is accessible to visitors. Soon, the shelter will be extended and the earthen tumulus, which once covered the monument, will be restored.

 

Author

I. Psarra, archaeologist  

Modern Historians about Macedonia – François Chamoux

Quote:

“Such a glorious ancestry was in the eyes of Greeks the hallmark of the Hellenic persona of the king of Macedon, who could, on the other hand, rely on fidelity of the people from which he had sprung. The greek cities did not feel that they were allying with a barbarian, since for generations the Macedonian dynasty had been allowed, as Greeks, to take part in the Olympic games, where they won prizes.“

Hellenistic Civilization” by Francois Chamoux, page 8

 

Quote:

“In Greece proper nevertheless, there remained a number of people like Demosthenes, who had in no way renounce their hatred of Macedon. They did not lack the means to take action: the new king of Persia, Darius III Codomannus, whose reign started in 336, anxious to war off the threat of a Macedonian invasion,liberally distributed among the Greeks funds that were to buy consciences and cover the expenses of war against Alexander.“

“Hellenistic Civilization” by Francois Chamoux,page 9

 

Μακεδονικός Τάφος της Κρίσεως - Mieza,the so-called macedonian tomb of Jugdment

 

Από τους σημαντικότερους και καλύτερα διατηρημένους μακεδονικούς τάφους, που έχουν έλθει στο φως μέχρι σήμερα, είναι αυτός ''της Κρίσεως'', ένα από τα ταφικά μνημεία της αρχαίας Μίεζας, που είχαν κατασκευασθεί στην πορεία του αρχαίου δρόμου που ένωνε την πόλη με την πρωτεύουσα του μακεδονικού βασιλείου, την Πέλλα. Οφείλει την ονομασία του στη μοναδική για την αρχαία τέχνη ζωγραφική παράσταση που τον διακοσμεί και έχει ως θέμα την κρίση του νεκρού. Χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι π.Χ. και ξεχωρίζει ανάμεσα στους μακεδονικούς τάφους για τις μνημειώδεις διαστάσεις του και την επιβλητική του πρόσοψη.

 

Το μνημείο ανήκει στον τύπο του διθάλαμου μακεδονικού τάφου με καμαρωτή στέγη και καλυπτόταν με χωμάτινο τύμβο που είχε ύψος 1,50 μ. και διάμετρο 10 μ. Η πρόσοψή του είναι διώροφη, συνδυάζει το δωρικό με τον ιωνικό ρυθμό και δίνει την εντύπωση αρχαίου διώροφου κτηρίου με αετωματική επίστεψη. Ο ''πρώτος όροφος'' είναι δωρικού ρυθμού με τέσσερις ημικίονες (τετράστυλο πρόπυλο με παραστάδες στις άκρες), επάνω στους οποίους στηρίζεται το δωρικό γείσο. Αποτελείται από τρίγλυφα και ένδεκα μετόπες, που διατηρούν τμηματικά την πολυχρωμία τους και διακοσμούνται με ένα πολύ γνωστό θέμα, την αναμέτρηση των Κενταύρων με τους Λαπίθες. Ταινία με σταγόνες και γραπτή ζώνη με άνθη και έλικες διαχωρίζουν τις μετόπες από την ιωνική ζωφόρο που ακολουθεί. Το θέμα του διακόσμου της είναι κάποια μάχη των Ελλήνων εναντίον των Περσών, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι οι μορφές που τη συνθέτουν είναι ανάγλυφες (stucco). Πάνω από το γείσο αναπτύσσεται ο ''δεύτερος όροφος'' της πρόσοψης. Αποτελείται από έξι μικρούς ιωνικούς ημικίονες με ύψος 1,46 μ., ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν διαστήματα διαμορφωμένα ως ψευδόθυρες. Το αέτωμα πρέπει να διέθετε γραπτή διακόσμηση, όπως προκύπτει από διάφορα θραύσματα που έχουν έλθει στο φως. Ανάμεσα στις ακραίες παραστάδες και στους δωρικούς ημικίονες, που πλαισιώνουν τη θύρα, υπάρχουν τέσσερις ζωγραφικοί πίνακες, οι οποίοι αποτελούν ενιαία σύνθεση που απεικονίζει τη σκηνή της κρίσης του νεκρού. Ο νεκρός πολεμιστής οδηγείται από τον ψυχοπομπό Ερμή στους κριτές του Κάτω Κόσμου, Αιακό και Ραδάμανθυ, θέμα εξαιρετικά σπάνιο στην εικονογραφία, αλλά γνωστό από τον πλατωνικό διάλογο ''Γοργίας''. Από τον τρόπο απόδοσης των μορφών προκύπτει ότι δύο ζωγράφοι συμμετείχαν στη διακόσμηση του τάφου. Ο προθάλαμος, αν και δεν έχει ανασκαφεί πλήρως, φαίνεται ότι δεν διέθετε γραπτές παραστάσεις. Αντίθετα, ο νεκρικός θάλαμος με την αρχιτεκτονική διάρθρωση των τοίχων θυμίζει έντονα τις εσωτερικές όψεις σπιτιών της Πέλλας και της Δήλου. Διαθέτει τοιχοβάτη, κυρίως τοίχο, παραστάδες στις γωνίες, θριγκό και καμαρωτή στέγη. Βαθύ γαλάζιο, κόκκινο και λευκό είναι τα χρώματα που έχουν χρησιμοποιηθεί στο θάλαμο, ενώ ιωνικά κυμάτια, ρόδακες και ταινίες διακοσμούν τα διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη.

 

Ο τάφος της Κρίσεως εντοπίσθηκε τυχαία το 1954 κατά τις εργασίες διάνοιξης επαρχιακού δρόμου και ανασκάφηκε από τον καθηγητή Φώτιο Πέτσα κατά τα έτη 1954-1964. Είχε υποστεί σοβαρές φθορές ήδη από την αρχαιότητα, τόσο στην καμάρα του προθαλάμου όσο και στην πρόσοψη. Εργασίες συντήρησης των κονιαμάτων και δομικής αποκατάστασης της πρόσοψης έγιναν το 1998, παράλληλα με ανασκαφή από τη Λ. Στεφανή, ενώ σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο ανάδειξης του μνημείου, που προβλέπει και νέα πρόσβαση για άτομα με ειδικές ανάγκες.

 

Συντάκτης

Ε. Ψαρρά, αρχαιολόγος 

 

 

 

One of the most important and best-preserved Macedonian tombs discovered so far is the so-called Tomb of Judgement. Its name derives from the painted representation of the judgement of the dead, unique in antiquity. The tomb lies with other similar funerary monuments along the road connecting the town of Mieza with Pela, the capital of the Macedonian Kingdom. Dated to the last quarter of the fourth century BC, it has a particularly imposing facade and is the largest known Macedonian tomb.

 

The monument is a typical double-chambered Macedonian tomb with barrel-vaulted ceilings, buried under a tumulus 1.50 metres high and 10 metres in diameter. The two-storeyed fa?ade, which combines both Doric and Ionic styles, is crowned by a pediment and gives the impression of a two-storeyed building. The 'ground floor' is Doric with four engaged columns in antis supporting a Doric entablature of triglyphs and metopes. The eleven metopes preserve part of their polychrome decoration with representations of the battle of the Centaurs and Lapiths, a popular theme. A band of pegs and another with painted flowers and volutes separate the metopes from the Ionic frieze above. This bas-relief frieze with stucco figures depicts a battle between Greeks and Persians. The 'second storey' has six Ionic engaged columns, 1.46 metres high, alternating with false doors, and was surmounted by a pediment. The pediment, of which only fragments survive, had painted decoration. On the 'ground floor', between the antae and the engaged columns are four painted panels representing the judgement of the deceased. The dead soldier is lead by Hermes Psychopompos ('guide of the souls') before the judges of the Underworld, Aiakos and Rhadamanthys. This theme, known from Plato's Gorgias, is extremely rare in iconography. Differences in the rendering of the figures indicate that two painters worked on the composition. The ante-chamber, though not fully excavated, does not appear to have had painted decoration. The interior of the burial chamber, however, with its ornate architectural features recalls the houses at Pella and Delos. It has a toichobate, a wall proper, antae at each corner, an entablature and a vaulted ceiling. The walls are painted deep blue, red and white, and the architectural members are decorated with painted Ionic kymatia, rosettes and bands.

 

The Tomb of Judgement was discovered during road construction in 1954 and was excavated by Professor Photios Petsas in 1954-1964. Both the ante-chamber and the facade were severely damaged in antiquity. The monument was re-excavated in recent years by L. Stephani and restored in 1998. An access ramp for visitors with ambulatory difficulties is currently under construction.

 

Author

I. Psarra, archaeologist