Το Ανάκτορο του Φιλίππου Β’ στις Αιγές: Μνημείο-Τοπόσημο της Μακεδονίας

 

 Το Μουσείο Ακρόπολης και ο Σύλλογος των Φίλων του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών παρουσιάζουν διάλεξη της επίτιμης Εφόρου Αρχαιοτήτων, Δρος Αγγελικής Κοτταρίδη, με τίτλο «Το Ανάκτορο του Φιλίππου Β’ στις Αιγές: Μνημείο-Τοπόσημο της Μακεδονίας» που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 3 Απριλίου 2024, στις 6 μ.μ., στο Μουσείο Ακρόπολης.

 

Η Δρ. Αγγελική Κοτταρίδη, υπεύθυνη του έργου συντήρησης – αναστήλωσης του ανακτόρου των Αιγών, θα παρουσιάσει συνοπτικά την ιστορία της έρευνας, τις βασικές αρχές συντήρησης – αναστήλωσης του μνημείου και τους λόγους που οι συγκεκριμένες επιλέχθηκαν. Η παρουσίαση θα επικεντρωθεί στα νέα στοιχεία που προέκυψαν χάρη στην εξονυχιστική έρευνα και στην συστηματική, αναλυτική τεκμηρίωση που ξεκίνησε το 2007 και ολοκληρώθηκε το 2023. Τα στοιχεία αυτά βοήθησαν στην αποκατάσταση της μορφής και στην αναστήλωση τμημάτων του, ενώ, σε συνδυασμό με τις ιστορικές πηγές, διαφωτίζουν τις λειτουργίες του εμβληματικού κτηρίου, το οποίο αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη της αρχαίας αρχιτεκτονικής, μορφοποιώντας την ιδέα της πεφωτισμένης ηγεμονίας, και συνδέεται άμεσα με κορυφαία ιστορικά γεγονότα που καθόρισαν την πορεία της Ελλάδας και του Κόσμου.

 

Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο «Δημήτριος Παντερμαλής» και θα υπάρχει και ζωντανή μετάδοση (live streaming) στον ιστοχώρο του Μουσείου Ακρόπολης 

www.theacropolismuseum.gr. 

Λόγω περιορισμένης χωρητικότητας, θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

 

Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Φιλίππων-Ανασκαφική Περίοδος 2023

 

Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου 2023 ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιεί η ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στους Φιλίππους υπό την διεύθυνση της καθηγήτριας  Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ναταλίας Πούλου και με άμεσους συνεργάτες, τον επίκουρο καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αναστάσιο Τάντση καθώς και τον ομότιμο καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αριστοτέλη Μέντζο. Στην ανασκαφή έλαβαν μέρος δεκαπέντε (15) φοιτητές του ΑΠΘ (11 προπτυχιακοί, 2 μεταπτυχιακοί και 2 υποψήφιοι διδάκτορες). Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τον τακτικό προϋπολογισμό και την Επιτροπή Ερευνών του ΑΠΘ.

 

Φέτος η ανασκαφή συνεχίστηκε ανατολικά της νότιας κύριας οδού (decumanus) στο σημείο που συναντά τον βόρειο άξονα της πόλης (τη λεγόμενη «Εγνατία»). Αποκαλύφθηκε η συνέχεια του μαρμαροστρωμένου δρόμου, στην επιφάνεια του όπου εντοπίστηκε νόμισμα (χάλκινος φόλλις) του αυτοκράτορα Λέοντος Στ' (886-912), στοιχείο που βοηθά να προσδιοριστεί η διάρκεια χρήσης του δρόμου. Στο σημείο σύγκλισης των δύο οδών φαίνεται να διαμορφώνεται μία διεύρυνση (πλατεία) στην οποία κυριαρχεί ένα πλούσια διακοσμημένο οικοδόμημα. Τα στοιχεία της περσινής ανασκαφής μας οδήγησαν να διατυπώσουμε την υπόθεση οτι επρόκειτο για μία κρήνη. Τα ευρήματα της φετινής έρευνας επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή και μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα το σχήμα και τη λειτουργία της.

 

Η έρευνα του 2022 έφερε στο φως τμήμα του πλούσιου διακόσμου της κρήνης με εντυπωσιακότερο το άγαλμα που εικονίζει τον Ηρακλή αγένειο με νεανικό σώμα. Η πρόσφατη ανασκαφική έρευνα (2023) αποκάλυψε την κεφαλή άλλου αγάλματος: ανήκει σε μορφή αγένειου ανδρός με πλούσια κόμη την οποία επιστέφει ένα στεφάνι από φύλλα δάφνης. Η ωραία αυτή κεφαλή φαίνεται πως ανήκει σε άγαλμα του θεού Απόλλωνα. Όπως και το άγαλμα του Ηρακλή χρονολογείται κατά τον 2ο ή αρχές του 3ου αι. μ.Χ. και πιθανώς κοσμούσε την κρήνη, η οποία έλαβε την τελική της μορφή κατά τον 8ο έως τον 9ο αιώνα.

 

Γνωρίζουμε από τις πηγές αλλά και από τα αρχαιολογικά δεδομένα ότι στην Κωνσταντινούπολη αγάλματα κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου κοσμούσαν κτήρια και χώρους δημόσιας χρήσης έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο.

 

Το εύρημα αυτό ενισχύει την υπόθεση που είχαμε διατυπώσει το 2022 σχετικά με τον τρόπο διακόσμησης των δημόσιων χώρων στις σημαντικές πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μεταξύ των οποίων και οι Φίλιπποι.

 

Η ανασκαφή θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά.

 

 ΥΠΠΟ

Mακεδονικός τάφος ενός πλούσιου υπασπιστή και της γυναίκας του βρέθηκε στις Αιγές το 2023

 

Ένας ακόμα σημαντικός μακεδονικός τάφος, κάποιου πλούσιου κατοίκου των Αιγών, ο οποίος ετάφη μαζί με τη γυναίκα του, βρέθηκε στην περιοχή, με αφορμή τις εργασίες κατασκευής αποχετευτικού δικτύου. Αυτό, καθώς και άλλα σημαντικά ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη την περασμένη χρονιά στο άστυ και στη νεκρόπολη των Αιγών στη διάρκεια των σωστικών ανασκαφών, παρουσίασε η επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων Αγγελική Κοτταρίδη, στην 36η ετήσια Αρχαιολογική Συνάντηση για «το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη το 2023», που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη.

 

Πρόκειται για έναν τάφο που εντοπίστηκε σε περιοχή με τύμβους, στη βορειοδυτική γωνία της νεκρόπολης, τον οποίο «συνάντησε» το ...αποχετευτικό αυλάκι. «Φυσικά δεν τον χάλασε, σταμάτησε αμέσως η ανασκαφή και τον σκάψαμε. Έγινε αμέσως μία επιχείρηση να συντηρήσουμε την πρόσοψη, γιατί είχε κονιάματα και μετά τον ανοίξαμε, όχι πολύ, τόσο όσο για να μπορούμε να μπούμε», περιέγραψε η κ. Κοτταρίδη. Η πρόσοψη του τάφου ήταν απλή, χωρίς πόρτα, με θυραίο άνοιγμα που κλείνει με πέτρες. Στο σημείο μάλιστα βρέθηκε πολύτιμη ταφική πυρά που έδωσε πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία στους αρχαιολόγους.

 

Αμέσως μετά η κ. Κοτταρίδη παρουσίασε φωτογραφίες του εσωτερικού του τάφου, οι καθαρές διαστάσεις του οποίου είναι 3,70 x 2,70 μέτρα. Εντυπωσίασε η εικόνα της χρυσής κορδέλας με τους μεγάλους φιόγκους, που είναι ζωγραφισμένη περιμετρικά του τάφου. «Αυτός είναι ένας σημαντικός τάφος, διότι ο άντρας που τάφηκε εδώ, ο βασικός νεκρός, είχε ασπίδα ενισχυμένη με σιδερένια μέρη, ενώ και τα όπλα που σώθηκαν τμηματικά, δείχνουν ότι έγιναν σε πολύ καλό εργαστήριο, άρα πιθανότατα έχουμε να κάνουμε με κάποιον από τους υπασπιστές», επισήμανε η αρχαιολόγος.

 

Τα χρωματιστά κονιάματα της πρόσοψης, όπως παρατήρησαν οι αρχαιολόγοι, είναι από δύο φάσεις και αυτό εξηγείται, διότι αργότερα ετάφη και η γυναίκα του εκεί. Η Αγγελική Κοτταρίδη, μάλιστα, έδειξε στο κοινό φωτογραφίες από τα κοσμήματα που βρέθηκαν στον τάφο και αποδεικνύουν αυτόν τον ισχυρισμό, ενώ αυτό που ξεχωρίζει από τα ευρήματα είναι ένα χρυσό στεφάνι μυρτιάς. «Πολύ κοντά στον τάφο αυτό, μόλις στα 100 μέτρα, είναι ο τάφος που έσκαψε ο Δημήτρης Παντερμανλής το '69 και υπάρχουν άλλοι δύο τύμβοι εκεί. Μάλλον είναι συστοιχία πλούσιων τάφων», εκτίμησε η αρχαιολόγος.

 

Η Αγγελική Κοτταρίδη αναφέρθηκε ακόμα στο μέρος του τείχους που βρέθηκε στο πλαίσιο των ανασκαφών με την ευκαιρία του αποχετευτικού έργου, στον δρόμο που ανεβαίνει προς το ανάκτορο των Αιγών. Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όπως είπε, καθώς δείχνει ακριβώς τα όρια των Αιγών. «Το τείχος έχει φάρδος λίγο παραπάνω από δύο μέτρα, που σημαίνει έξι πόδια μακεδονικά. Το παλιό τείχος του 5ου αιώνα που χρονολογείται στα χρόνια του Περδίκκα του Β', έχει φάρδος περίπου ένα μέτρο, δηλαδή τρία πόδια», είπε χαρακτηριστικά, κάνοντας τη σύγκριση με το παλαιότερο εύρημα.

 

Οι περισσότερες ανασκαφές ωστόσο έγιναν στην «καρδιά» της νεκρόπολης, πολύ κοντά στη Βασιλική Συστάδα των Τημενιδών, όπου βρέθηκε η ταφή ενός πολεμιστή που είχε το κράνος στα πόδια του και κρατούσε με το δεξί του χέρι πάνω στο στήθος ένα σπαθί. «Έχουμε ακόμα έναν άντρα, ο οποίος δεν έχει κράνος, έχει όμως ένα ωραίο ξίφος το οποίο κρατάει κι αυτός με το δεξί του χέρι, του έχουν πέσει τα δαχτυλίδια και έχουμε και την περόνη που κράταγε τη χλαμύδα», περιέγραψε δείχνοντας τις αντίστοιχες εικόνες, ενώ όπως δήλωσε, όλα αυτά τα αντικείμενα έχουν συντηρηθεί.

 

Αναφέρθηκε ακόμη σε μία σπάνια περίπτωση αρχαϊκού τάφου του 530 π.Χ. που εντοπίστηκε, όπου υπάρχει σκελετός καθώς και μεγάλες σιδερένιες περόνες με μολυβένια κεφάλια.

ΑΠΕ-ΜΠΕ