Το εικονογραφημένο μεσαιωνικό χειρόγραφο της «Μυθιστορίας του Αλεξάνδρου» με τις φανταστικές αφηγήσεις για τον Μακεδόνα στρατηλάτη παρουσιάζεται στο Μουσείο Getty
Γίγαντες, δράκοι, αγριόχοιροι, λιοντάρια αλμπίνο και κάτι γιγάντια καβούρια. Μα καλά, με τους Πέρσες δεν τα έβαλε ο Μέγας Αλέξανδρος; Ναι, αλλά η μυθολογία που δημιούργησε ως ο μέγιστος των στραταρχών, ο οποίος μάλιστα έφτασε στα άγνωστα πέρατα του γνωστού κόσμου, τον ήθελε να επιτυγχάνει κατορθώματα αδιανόητα, να αντιμετωπίζει εχθρούς που δεν έβαζε ο νους του απλού ανθρώπου. Σαν αυτά που περιλαμβάνονται στην περίφημη «Μυθιστορία του Αλεξάνδρου», ένα συμπίλημα αρχαίων και μεσαιωνικών αφηγήσεων για τον Μακεδόνα στρατηλάτη, που προφανώς δεν αποτελεί ακριβώς ιστορική πηγή, αλλά απολαυστικό ανάγνωσμα γεμάτο θρυλικά ανδραγαθήματα.
Το Μουσείο Getty απέκτησε πρόσφατα ένα εντυπωσιακά εικονογραφημένο, μεσαιωνικό χειρόγραφο της «Μυθιστορίας του Αλεξάνδρου», το οποίο πιθανολογείται ότι προέρχεται από τη Γαλλία ή το Βέλγιο του 1290-1300 μ.Χ. και παρουσιάζεται στην έκθεση χειρογράφων «Ταξιδεύοντας στον Μεσαίωνα», που διαρκεί έως τις 30 Νοεμβρίου. Για τους λάτρεις των φανταστικών ιστοριών, όμως, ένα μέρος του είναι διαθέσιμο και online.
Οι απαρχές
«Είναι ένα από τα πιο πολυμεταφρασμένα κείμενα στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας», τονίζει στην «Κ» ο Βασίλης Λιοτσάκης, επίκουρος καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Οπως εξηγεί, η επικρατούσα θεωρία εντοπίζει τις απαρχές του έργου στον 4ο αιώνα μ.Χ., ενώ μια άλλη τις τοποθετεί στα ελληνιστικά χρόνια, γύρω στο 300 π.Χ. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι, στους αιώνες που ακολούθησαν, η «Μυθιστορία» δεν μεταφραζόταν απλώς, αλλά δεχόταν και διάφορες προσθήκες, που έφερναν τον Αλέξανδρο στα μέτρα τού εκάστοτε αναγνωστικού κοινού – στα τέλη του 17ου αιώνα, μάλιστα, μεταφράστηκε και ως «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου» στα ελληνικά.
«Οι χριστιανοί τον έκαναν χριστιανό και οι μουσουλμάνοι, μουσουλμάνο», λέει ο κ. Λιοτσάκης και συνεχίζει: «Στην περιοχή της Μεσοποταμίας, του έδωσαν στοιχεία από το Επος του Γκιλγκαμές, που ανάγεται στην 3η χιλιετία π.Χ. Ο κάθε λαός τον τοποθετεί στη μυθολογία του. Καθώς μάλιστα ήταν εξαρχής ένα σύμβολο ανδρείας, ένας ικανότατος πολεμιστής που εκδικήθηκε για τους Περσικούς Πολέμους, αυτή η αφήγηση ταίριαξε και στους ιππότες της μεσαιωνικής Ευρώπης, οι οποίοι ήθελαν με τις Σταυροφορίες να κατακτήσουν την Ανατολή».
Πράγματι, στο χειρόγραφο του Μουσείου Getty, ο Αλέξανδρος και τα παλικάρια του φορούν ιπποτικές πανοπλίες του 13ου αιώνα. Αντιμετωπίζουν εχθρούς οι οποίοι έχουν έξι χέρια ο καθένας, μονόκερους με πριονωτά κέρατα –σε μια μάχη χρειάστηκε να σκοτώσουν πάνω από 8.450 τέτοια πλάσματα– καθώς και ένα μεγάλο, τρικέρατο κτήνος με το όνομα Οδοντοτύραννος.
Μια σελίδα απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο να… καταδύεται υποβρυχίως, σε ένα διάφανο βαρέλι φωτισμένο με πυρσούς, από όπου βλέπει παράξενα πλάσματα. «Η εικόνα του Αλεξάνδρου ως εξερευνητή δεν γεννήθηκε στον Μεσαίωνα», εξηγεί ο κ. Λιοτσάκης. «Και ο ίδιος παρουσίαζε έτσι τον εαυτό του. Κατέκτησε τους Πέρσες, θέλησε όμως να φτάσει έως το τέλος του κόσμου. Eβαζε τους ιστορικούς του να γράφουν ότι στις εκστρατείες του συνάντησε τις Αμαζόνες, τον βράχο που ήταν δεμένος ο Προμηθέας. Ενίοτε προωθούσε ο ίδιος τον θρύλο του εξερευνητή, για να πείθει τους κουρασμένους στρατιώτες του να συνεχίσουν. Τους έλεγε ότι θα συναντήσουν μέρη που μόνο ακουστά τα είχαν. Και όταν γύριζαν πίσω, κάποιοι στρατιώτες συνέχισαν να διηγούνται αυτές τις ιστορίες».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου