Μουσείο Ακρόπολης:Έλληνας φιλόσοφος και πανεπιστήμονας (384-322 π.Χ.). Υπήρξε μαθητής του Πλάτωνα και δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το 335 π.Χ. ίδρυσε στην Αθήνα δική του σχολή, το Λύκειον. Υπήρξε ο πολυγραφότερος φιλόσοφος της αρχαιότητας και η σκέψη του επηρέασε τον δυτικό κόσμο.
Τα πενιχρά κατάλοιπα του σπουδαίου Λυκείου της αρχαιότητας, δίπλα στον Ιλισό
Ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου
Στην Αρχαϊκή εποχή η άθληση των πολιτών των ελληνικών πόλεων πραγματοποιούνταν στα Γυμνάσια, δηλαδή σε ένα αναπεπταμένο χώρο μακριά από την πόλη, μέσα σε σκιερά άλση, όπου υπήρχε άφθονο νερό, κοντά σε ποτάμι ή σε κάποια πηγή και κοντά σε κάποιο ιερό ή ηρώο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πόλη των Αθηνών στην οποία ως χώροι άθλησης είχαν επιλεγεί τα προάστιά της, η Ακαδημία, το Λύκειο και το Κυνόσαργες, όπου δημιουργήθηκαν και τα πρώτα Γυμνάσια. Η άθληση των νέων σε αυτούς τους χώρους είχε ως στόχο να μη δειλιάζουν σύμφωνα με τον Πρωταγόρα «διά την πονηρίαν των σωμάτων και εν τοις πολέμοις και εν ταις άλλαις πράξεσιν».
Ως το έτος 1996 μόνο η θέση του Γυμνασίου της Ακαδημίας ήταν γνωστή στα δυτικά της αρχαίας Αθήνας, σήμερα στην περιοχή της συνοικίας της Ακαδημίας Πλάτωνος, και κοντά στον Ιππιο Κολωνό. Για την ακριβή θέση του δεύτερου κατά σειρά Γυμνασίου των Αθηνών, του Λυκείου η απάντηση δόθηκε το 1996 με την ανασκαφή του οικοπέδου της οδού Ρηγίλλης. Ανάμεσα στη Λέσχη Αξιωματικών και στο Ωδείο Αθηνών αυτό το οικόπεδο είχε παραχωρηθεί από το ελληνικό δημόσιο στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, προκειμένου να ανεγερθεί το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η ανασκαφική έρευνα που προηγήθηκε της οικοδόμησης του μουσείου έφερε στο φως αρχαιότητες καθοριστικές για την ανατολική περιοχή της Αθήνας.
Στο νότιο μισό τμήμα του οικοπέδου αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια μεγάλου κτιρίου, του οποίου εντοπίστηκαν οι τρεις πλευρές (βόρεια, ανατολική και δυτική) ενώ προς νότον συνεχίζεται και έξω από τα όρια του οικοπέδου προς το Ωδείο Αθηνών και κοντά στην παλαιά κοίτη του Ιλισού. Το κτίριο αυτό ταυτίστηκε με την Παλαίστρα του Γυμνασίου, του Λυκείου και ως σήμερα έχει αποκαλυφθεί σε μήκος 50 μέτρων και πλάτος 48 - 50, δηλαδή καλύπτει έκταση 2,5 στρεμμάτων. Η καταστροφή που έχει υποστεί όμως είναι μεγάλη και οφείλεται κυρίως στις εγκαταστάσεις στρατοπέδου, που καταλάμβανε ολόκληρο τον χώρο του οικοπέδου από τον 19ο αιώνα ως τις αρχές του 1960.
Η ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ
Αποτελείται από μια αυλή ορθογωνίου σχήματος (23Χ26 μ.), η οποία περιβάλλεται από στοές (πλάτος 3,5 - 4 μ.). Ανατολικά, δυτικά και βόρεια αναπτύσσονται με αξιοπρόσεκτη συμμετρία και αντιστοιχία ορθογώνιοι χώροι. Ακριβώς στο κέντρο της βόρειας πλευράς ξεχωρίζει για τις διαστάσεις του μια ορθογώνια αίθουσα, στις δύο πλευρές της οποίας αναπτύσσονται συμμετρικοί και αντίστοιχοι χώροι.
Σε ορισμένα τμήματα των τοίχων είχαν διατηρηθεί κονιάματα, ένα μάλιστα από αυτά φέρει διακόσμηση με πορφυρές ταινίες, τα οποία κατέληγαν στα δάπεδα των χώρων, που ήταν όλα από χώμα. Οι μόνοι χώροι που δεν είχαν χωμάτινα δάπεδα ήταν οι λουτρικές εγκαταστάσεις που έφεραν στον πυθμένα τους επίστρωση με υδραυλικό κονίαμα.
Από το μέγεθος του κτιρίου αλλά κυρίως από τη διάταξη των χώρων διαπιστώθηκε ότι έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας Παλαίστρας: η κεντρική ορθογώνια αυλή, που περιβάλλεται από στοές και αποτελεί το επίκεντρο όλου του κτιρίου. Η συμμετρία και η αντιστοιχία που παρατηρήθηκαν στους χώρους που την περιβάλλουν. Ο κεντρικός άξονας του κτιρίου που έχει προσανατολισμό από Β-Ν, κάτι που παρατηρείται στα περισσότερα παρόμοια κτίρια. Τέλος, το πιο σημαντικό όλα τα δάπεδα του κτιρίου είναι από σκέτο χώμα.
Σύμφωνα με την περιγραφή του Βιτρούβιου μπορούμε να ταυτίσουμε την κεντρική περίστυλη αίθουσα της βόρειας πλευράς με το Εφηβείο, χώρο διαλέξεων που αντικατέστησε το Πλατωνικό Αποδυτήριον. Στα ΒΑ και ΒΔ πρέπει να ήταν τα λουτρά, που σε μεταγενέστερη φάση αντικαταστάθηκαν από τα υπόκαυστα. Αριστερά και δεξιά του Εφηβείου θα ήταν το Ελαιοθέσιον ή Αλειπτήριον, το Κονιστήριον και το Κωρυκείον. Το μέγεθος της Παλαίστρας, η θέση του και η πλήρης συμφωνία με τις αρχαίες πηγές οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η Παλαίστρα αυτή ανήκει στο Γυμνάσιο του Λυκείου. Συσχετίζοντάς την μάλιστα με άλλες Παλαίστρες οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι το πλησιέστερο παράλληλό της ως προ της διάταξη των χώρων είναι αυτό της Παλαίστρας της Ακαδημίας.
Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Ένα πολύ ενδιαφέρον κοινό χαρακτηριστικό τους μάλιστα είναι η παρουσία των δύο στενών διαδρόμων εκατέρωθεν της μεγάλης αίθουσας στο κέντρο της βόρειας πλευράς: σύμφωνα με την ερμηνεία του αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου καθηγητή Χέπφνερ, τη διατύπωσε ο ίδιος στη γράφουσα κατά την επίσκεψή του στον χώρο της ανασκαφής το 2001, πρόκειται για βιβλιοθήκες. Την άποψη αυτή άλλωστε συμπεριέλαβε αργότερα ο ίδιος στη μονογραφία του για τις αρχαίες βιβλιοθήκες.
Όσον αφορά τη χρονολόγηση του ευρήματος και δεδομένου ότι τα δάπεδα που είχαν διατηρηθεί στους χώρους του βορείου τμήματος ήταν Αρχαϊκής εποχής, τότε ενδέχεται και τα τμήματα των τοίχων που τα ορίζουν να χρονολογούνται την ίδια. Υπό αυτές τις συνθήκες πράγματι το βόρειο τμήμα της Παλαίστρας του Λυκείου θα πρέπει να ήταν η πρωταρχική εγκατάσταση του Γυμνασίου. Στη συνέχεια, πάντως, στο β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. κατασκευάσθηκε το υπόλοιπο κτίριο που προσαρμόσθηκε στο βόρειο. Κατά τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους διεισδύουν τα υπόκαυστα, οι λουτρικές εγκαταστάσεις και η δεξαμενή. Την ίδια εποχή επισκευάζονται και ανακατασκευάζονται κάποιοι τοίχοι ενώ στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. διακόπτεται η λειτουργία υποκαύστων και δεξαμενής. Μετά τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. στρώματα καταστροφής από το ίδιο το κτίριο διαμορφώνονται στα δάπεδά του για να χρησιμοποιηθεί ξανά, πιθανόν με διαφορετική λειτουργία από την αρχική. Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. το κτίριο της Παλαίστρας εγκαταλείπεται.
Ο ΛΥΚΕΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ
Η θέση όπου βρέθηκε η Παλαίστρα έρχεται σε απόλυτη συμφωνία με αρχαίες μαρτυρίες ότι το Λύκειο ήταν μια ιδιαίτερα εκτεταμένη περιοχή, που άρχιζε λίγο πιο έξω από τα τείχη και συγκεκριμένα από την Πύλη Διοχάρους και κατέληγε κοντά στις πηγές του Ηριδανού, οι οποίες τοποθετούνται στις πλαγιές του Λυκαβηττού. Τα ανατολικά της όρια καθορίζονται από το ίδιο το Γυμνάσιο που ιδρύθηκε στις παρυφές αυτής της περιοχής.
Η περιοχή αυτή, δίπλα στον Ιλισό, από τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. είχε πολλές λειτουργίες: εκεί υπήρχε το ιερό του Λυκείου Απόλλωνος. Ήταν χώρος εκγύμνασης των αθηναίων οπλιτών και ιππέων. Φαίνεται μάλιστα ότι στο Λύκειο λατρευόταν ο Απόλλων ως θεός προστάτης των κοπαδιών από τους λύκους και κατ’ επέκταση ως προστάτης των ομάδων των αθλουμένων εφήβων και των αθηναίων στρατιωτών. Είναι πολύ πιθανόν εξάλλου κάτω από το βλέμμα του λατρευτικού αγάλματος του Λυκείου Απόλλωνος να τελούνταν μυστικές τελετές μύησης για τη μετάβαση των εφήβων στην ανδρική ηλικία. Σε αυτό το ειδυλλιακό περιβάλλον ο Αριστοτέλης ίδρυσε το 335 π.Χ. την περίφημη σχολή του ενώ τον χώρο επισκεπτόταν καθημερινά και ο Σωκράτης, ο οποίος διαλεγόταν με τους μαθητές του.
Με την ανεύρεση της Παλαίστρας του Λυκείου ταυτίστηκε η θέση του Γυμνασίου του, το οποίο βέβαια θα καταλάμβανε μεγαλύτερη έκταση στην αρχαιότητα και πέραν των ορίων του οικοπέδου τής οδού Ρηγίλλης. Επιπλέον με την ταύτιση της θέσης του Γυμνασίου καθορίστηκαν πρώτη φορά με ακρίβεια τα όρια αυτής της περιοχής, που ήταν και το μεγάλο ζητούμενο των μελετητών της τοπογραφίας της αρχαίας πόλεως των Αθηνών.
ΕΦΗ ΛΥΓΚΟΥΡΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ, ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ ΤΗΣ ΚΣΤ' ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
Βήμα ιδεών,Νοέμβριος 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου