ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ
Ο τάφος του Φιλίππου του Β’, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, βρίσκεται στην Βεργίνα της Βεροίας. Είναι ο τάφος που αποκαλύφθηκε πρόσφατα, μέσα στον μεγάλο τύμβο.
Τα οστά του μεγάλου στρατηλάτη και πατέρα της μεγαλύτερης στρατιωτικής ιδιοφυΐας του κόσμου, βρέθηκαν σε μια ολόχρυση λάρνακα και προκάλεσαν ρίγη συγκινήσεως, όχι μόνο στους αρχαιολόγους που το ανακάλυψαν , αλλά και σε εκατοντάδες άλλους επιστήμονες, δημοσιογράφους και φοιτητές, που βρέθηκαν χθες στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και παρακολούθησαν τις σχετικές ανακοινώσεις.
Εντυπωσιακή είναι επίσης η εδραίωση της απόψεως , ότι οι Αιγές που αποτελούσαν την παλιά μητρόπολη των Μακεδόνων, βρίσκονται στην Βεργίνα της Βεροίας και όχι στην περιοχή της Εδέσσης όπου την τοποθετούσαν μέχρι τώρα.
Οι ανακοινώσεις αναφέρονται στη μεγαλύτερη αρχαιολογική ανακάλυψη της τελευταίας εκατονταετίας και προκάλεσαν παγκόσμιο ενδιαφέρον. Τις ανακοινώσεις παρακολούθησαν χθες, εκτός από τους Έλληνες δημοσιογράφους και σαράντα ξένοι συνάδελφοι τους και πολλά συνεργεία ξένων τηλεοπτικών σταθμών. Εξ άλλου το γεγονός μεταδόθηκε χθες το βράδυ, μέσω της «Γιουροβίζιον», από τους περισσότερους σταθμούς τηλεοράσεως της Ευρώπης.
Τις ανακοινώσεις για τον τάφο του Φιλίππου του Β’ έκανε ο καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ . Μανόλης Ανδρόνικος. Ο τάφος, βρίσκεται ως γνωστόν στον τύμβο της Βεργίνας, η άποψη δε ότι ο τάφος είναι του Φιλίππου του Β’ ενισχύεται από τα εξής ακλόνητα στοιχεία:
1. Στα πολλά και ανεκτίμητης αξίας αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο. Τα ευρήματα αυτά εδραιώνουν την άποψη ότι ο τάφος ανήκει σε βασιλιά.
2. Ο εξοπλισμός που βρέθηκε καθώς και οι τοιχογραφίες που κοσμούν τον τάφο επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για βασιλικό τάφο.
3. Η χρονολογία κατασκευής του συμπίπτει με τη περίοδο θανάτου του Φιλίππου που ήταν και ο μόνος βασιλιάς που πέθανε την εποχή αυτή στην περιοχή.
4. Στο γεγονός ότι δύο ζεύγη περικνημίδων που βρέθηκαν μέσα στον τάφο δεν έχουν το αυτό μήκος. Ως γνωστό ο Φίλιππος ήταν χωλός.
5. Στην ανεύρεση των οστών μέσα σε ολόχρυση λάρνακα, με το έμβλημα των βασιλέων της Μακεδονίας. Η χρυσή λάρνακα ζυγίζει 11 κιλά.
6. Στην ανεύρεση του χρυσού στεφάνου που έφεραν οι Μακεδόνες βασιλείς.
Από τις ανακοινώσεις στις οποίες προέβησαν ο κ. Ανδρόνικος και οι άλλοι συνάδελφοι του προέκυψαν επίσης και πολλά ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Μεταξύ άλλων ανακοινώθηκε, ότι από τα πήλινα εδώλια και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στο αρχαίο Δίο,αποδεικνύεται, ότι οι Μακεδόνες των αρχαϊκών χρόνων πρόσφεραν στους ίδιους θεούς, τα ίδια αναθήματα, που πρόσφεραν και οι Έλληνες του Νότου.
Η ΕΝΑΡΞΗ
Οι ανακοινώσεις έγιναν χθες στο αμφιθέατρο του παλιού κτιρίου του πανεπιστημίου, το οποίο είχε καταληφθεί ασφυκτικά από επιστήμονες, δημοσιογράφους και φοιτητές, μια ώρα πριν εμφανισθούν οι αρχαιολόγοι. Παρέστησαν από πλευράς επισήμων οι υπουργοί βορείου Ελλάδος και Πολιτισμού και Επιστημών κ.κ. Αρμπούζης και Τρυπάνης, βουλευτές, ο διοικητής του Γ’ Σώματος στρατού, ο νομάρχης Θεσσαλονίκης κ. Πυλαρινός, ο δήμαρχος κ. Μιχ. Παπαδόπουλος και άλλοι επίσημοι.
Στην αρχή μίλησε ο πρύτανης κ.Θ.Χριστοδούλου, ο οποίος είπε τα εξής :
– Το Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο διοργάνωσε την σημερινή συνέντευξη τύπου, για να δώσει την ευκαιρία στο ευρύτερο κοινό να ενημερωθεί για τα εξαιρετικά ευρήματα των ανασκαφών, που γίνονται από το τμήμα Αρχαιολογίας και Τέχνης της Φιλοσοφικής Σχολής σε τρεις αρχαιολογικούς χώρους της Κεντρικής και Βορείου Ελλάδος. Στο Σέσκλο, το Δίο και τη Βεργίνα .
Αυτή η συνέντευξη τύπου εντάσσεται στα πλαίσια γενικωτέρας αντιλήψεως ότι το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να φυλάγει ζηλότυπα τις δραστηριότητές του, ενημερώνοντας μόνο τους ομόλογους ειδήμονες. Πρέπει αντίθετα να καθιστά στο μέτρο του δυνατού το κοινό κοινωνό και ως ένα σημείο κριτή αυτών των δραστηριοτήτων.
Πριν δώσω το λόγο στους συναδέλφους διευθυντές των ανασκαφών θα ήθελα να υπογραμμίσω μια γενική διαπίστωση. Τα εκπληκτικά ευρήματα δεν οφείλονται σε εύνοια της τύχης. Αντίθετα, είναι καρπός μακροχρόνιας και συστηματικής δουλειάς. Δουλειά, ανάλογης ποιότητας χαρακτηρίζει πολλά τμήματα της Φιλοσοφικής αλλά και την ίδια τη σχολή γενικότερα.
Στη σημερινή συνάντηση τρεις διαφορετικοί ομιλητές θα καλύψουν τα επιμέρους θέματα. Αρχικά ο συνάδελφος κ. Δημήτρης Θεοχάρης, καθηγητής της προϊστορικής αρχαιολογίας, θα μας εκθέσει τα αποτελέσματα των φετινών ανασκαφικών ερευνών στην νεολιθική ακρόπολη Σέσκλου της Θεσσαλίας. Θα ακολουθήσει η περιγραφή των ανασκαφικών ευρημάτων του Δίου από τον συνάδελφο κ. Δημήτρη Παντερμαλή, καθηγητή της αρχαιολογίας.
Τη συνάντηση θα κλείσει ο συνάδελφος κ. Μανόλης Ανδρόνικος, καθηγητής της δεύτερης έδρας της αρχαιολογίας. Ο κ . Ανδρόνικος θα αναφερθεί στην πορεία των ανασκαφικών ερευνών στη Βεργίνα και θα προχωρήσει στην περιγραφή των εκπληκτικών ευρημάτων.
Ο κ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργός ενημερώθηκαν από τον κ. Ανδρόνικο, για τα ευρήματα της Βεργίνας. Και οι δύο διεβίβασαν θερμότατα συγχαρητήρια για τις ανασκαφικές επιτυχίες του πανεπιστημίου.
Ετόνισαν,μάλιστα, ότι με την πρώτη ευκαιρία, θα επισκεφθούν τους χώρους των «ανασκαφών».
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ
Ο καθηγητής κ. Μαν. Ανδρόνικος αναφέρθηκε στην αρχή στις πρώτες προσπάθειες που κατέβαλε για να αποκαλυφθούν οι αρχαιότητες που βρίσκονται στην περιοχή της Βεργίνας. Από το 1952 άρχισε να ενδιαφέρεται για ένα τύμβο, που είχε διάμετρο 100 μέτρα και ύψος 12. Διαπίστωσε ότι δεν ήταν φυσικός λοφίσκος, αλλά τεχνητός και από τότε εξέφρασε την πεποίθηση ότι πρέπει να υπάρχει μυστικός τάφος.
Συνεχίζοντας ο καθηγητής κ. Μ. Ανδρόνικος είπε:
-Διέκοψα τότε, διότι δεν είχα και τα μέσα και τον χρόνο και συνέχισα το 1962 και 1963, κάνοντας βαθιές και μεγάλες όσο μπορούσα τομές και έφθασα στα 11,50 μέτρα. Μου έδειξε ότι τα στρώματα είναι αυτό που λέμε μπαζώματα. Υπήρχαν τυχαία ευρήματα, δηλαδή σπασμένα κομμάτια από επιτύμβιες στήλες.
Και πάλι διέκοψα και από την έλλειψη τεχνικών μέσων και γιατί έπρεπε να ολοκληρώσουμε την ανασκαφή του ανακτόρου, που είχε μείνει από τον καθηγητή Ρωμαίο και είχε αναλάβει το Πανεπιστήμιο. Και αυτό το τελειώσαμε ύστερα από ένα δύο χρόνια. Όταν πια τελείωσε και αυτό, πέρυσι, με μια αρκετά σημαντική, τουλάχιστον για τις δικές μου συνήθειες και κατά το παρελθόν που ήξερα, χρηματική προσφορά του πανεπιστημίου, προχώρησαν.
Δεν περίμενα βέβαια να φθάσω στο φυσικό έδαφος, κάτω από τα 12 μέτρα και εκεί να κάνω την έρευνα, διότι είχα πεισθεί από τις τομές, ότι ο τάφος που ενδεχομένως υπάρχει, βρίσκεται κάτω από φυσικό έδαφος και όλη η τούμπα βρίσκεται πάνω από τον τάφο. Ωστόσο το περσινό εύρημα ήταν πάρα πολύ χρήσιμο.
Ξαφνικά σ’ένα βάθος τριών μέτρων πάνω από την επιφάνεια της τούμπας βρήκαμε πάρα πολλά κομμάτια σπασμένα, κάπου 50-60, από επιτύμβιες στήλες. Μερικά, ταίριασαν και σχηματίσαμε μια στήλη και άλλα σε μικρότερες στήλες. Αυτό μας έκανε να ρωτήσουμε τι γυρεύουν όλες οι σπασμένες επιτύμβιες στήλες μέσα στα μπαζώματα της τούμπας. Ήταν βέβαιο, ότι δεν είχαν χαλάσει από αυτό που έκανε την τούμπα. Αυτές ήταν χαλασμένες. Ξέρουμε, όμως, ότι οι Έλληνες σέβονταν τους νεκρούς και τα ιερά, ακόμη κι όταν πολεμούσαν ο ένας τον άλλο. Το μόνο προηγούμενο παράδειγμα που ξέραμε για την καταστροφή του νεκροταφείου, ήταν των Αθηνών από τους Πέρσες.
Όταν τελείωσε η ανασκαφή, δεν ήταν πολύ μακρόχρονη, την πρώτη κιόλας μέρα που γύρισα Θεσσαλονίκη, άρχισα να ψάχνω για κάποια βοήθεια. Θυμήθηκα τότε, ότι το 1969 ένας Άγγλος ιστορικός ο Νικόλαος Χάμοντ, ένας ερευνητής του βορειοελλαδικού χώρου, ταλαντούχος είχε εκφράσει την άποψη, εδώ στη Θεσσαλονίκη, σε ένα συνέδριο, για την Αρχαία Μακεδονία. Ήμουν κι εγώ παρών και κατά κάποιον τρόπο με προκαλούσε ως ανασκαφέα της Βεργίνας.
Είχε εκφράσει την άποψη, ότι οι Αιγές, η περίφημη πρωτεύουσα των Μακεδόνων δεν είναι στην Έδεσσα, όπως πίστευαν και όπως πιστεύουν ακόμη, μερικοί, αλλά στην Βεργίνα. Η απάντηση μου τότε ήταν ότι δεν μπορώ να συμφωνήσω. Θα ήμουν ευτυχής να σκάβω την πρωτεύουσα, χωρίς να το ξέρω, έστω. Έπιασα το βιβλίο του Χάμοντ και ανάμεσα στις άλλες παραπομπές έπεσα σε μια παραπομπή στον Πλούταρχο.
Άνοιξα τον Πλούταρχο και είδα μια πληροφορία, η οποία για μένα ήταν φως.
Ο Πλούταρχος λέει, ότι κάποτε, κάπου στο 274, ο Πύρρος, ο τότε βασιλιάς, εισέβαλε στη Μακεδονία και κτύπησε τον Αντίγονο τον Γονατά, τον μεγάλο, επίσης βασιλιά της Μακεδονίας. Τον νίκησε και κατέλαβε πολλές πόλεις μακεδονικές, μεταξύ των οποίων και τις Αιγές. Εκεί εγκατέστησε ο Πύρρος φρουρά από Γαλάτες μισθοφόρους.
Και οι Γαλάτες μισθοφόροι ρίχτηκαν και ρήμαζαν τους τάφους των βασιλιάδων. Γιατί ήταν γνωστό, ότι όλοι οι βασιλείς της Μακεδονίας θάβονταν στις Αιγές. Ήταν έθιμο κανένας να μην ταφεί αλλού, γιατί θα διαλυθεί το βασίλειο.
Και από τους τάφους τα πράγματα τα κατέστρεψαν και τα έκλεψαν, ενώ τα πτώματα τα εσύλησαν , τα «ύβρισαν» λέει ο Πλούταρχος. Αμέσως, αυτό μου έδωσε μια εξήγηση.
Εάν είναι οι Αιγές, τότε εξηγούνται οι σπασμένες στήλες, διότι οι Γαλάτες δεν θα κατέστρεφαν μόνο τους βασιλικούς τάφους, αλλά και όλους τους τάφους. Τότε είδα ότι πράγματι, μόνον αν είναι οι Αιγές στη Βεργίνα ερμηνεύονται πάρα πολλά πράγματα. Ερμηνεύεται το ανάκτορο, ερμηνεύεται ένας άλλος τάφος, ερμηνεύεται το παλιό νεκροταφείο των τύμβων από τον 11ο αιώνα και ερμηνεύεται γιατί το έθιμο των τύμβων στα ελληνιστικά χρόνια το διεκδικούν οι Μακεδόνες. Γιατί είναι ένα πανάρχαιο έθιμο του τόπου.
Έτσι πείσθηκα ότι τα πράγματα αλλάζουν και ότι η Βεργίνα αποκτά ένα ενδιαφέρον. Και κάτι ακόμα: Την τούμπα την μεγάλη πίστευα και πριν από αυτό, ότι δεν μπορούσε να την είχε κάνει ένας κοινός θνητός, όσο πλούσιος και αν ήταν . Ένα βουνό 12 μέτρα ψηλό και 100 μέτρα διάμετρο, δεν γινόταν σ’ εκείνα τα χρόνια εύκολα. Αυτός ο καινούργιος συνδυασμός μ’ έπεισε ότι μέσα στην τούμπα υπάρχει ένας βασιλικός τάφος, τουλάχιστον, και εκεί γύρω πρέπει να υπάρχουν και άλλοι βασιλικοί τάφοι.
Σύντομα έγραψα ένα άρθρο και αμέσως μετά έκανα μια επιστημονικότερη ανακοίνωση στην αρχαιολογική εταιρία Αθηνών, όπου υποστήριζα αυτήν την άποψη και προχωρούσα στα εξής: Εάν τα πράγματα έχουν όπως τα υποθέτω, ο Αντίγονος γύρισε την επόμενη χρονιά και ανακατέλαβε τις Αιγές. Ήταν φυσικό, όταν είδε την καταστροφή των βασιλικών τάφων , η πρώτη του δουλειά ήταν να περιμαζέψει τους κατεστραμμένους τάφους, να κάνει κάποια θυσία και μετά θα σκέφθηκε πως ν’ αποθαρρύνει κάποιαν μελλοντική σκέψη για την καταστροφή και του δικού του τάφου. Ετοίμασε, λοιπόν τον τάφο του και σώριασε ύστερα από πάνω του αυτά τα 12 μέτρα χώμα, ώστε να μην μπορεί κανείς να τον συλήσει μελλοντικά.
Και τέλειωνα με τη σκέψη ότι αν όλες αυτές οι σκέψεις είναι λογικές, τότε η μελλοντική ανασκαφή της Βεργίνας μπορεί να μας δώσει το πιο απίστευτο εύρημα, την πιο απίστευτη αμοιβή, ακόμα και τους βασιλικούς τάφους. Τον ενθουσιασμό αυτό κατόρθωσα να τον μεταδώσω και στις πρυτανικές αρχές της περασμένης χρονιάς πρώτα στον αγαπητό κ. Αναστασιάδη, ύστερα στον περυσινό πρύτανη τον κ. Δεληγιάννη και τέλος στον φετινό μας πρύτανη τον κ.Χριστοδούλου. Παρά τις δραστικές περικοπές του προϋπολογισμού και οι τρεις τους τόλμησαν να μου δώσουν ένα σημαντικό ποσό, 1.000.000 δραχμές. Για μας τους αρχαιολόγους, το ποσό αυτό είναι πολύ μεγάλο.
ΟΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
Έτσι άρχισα τη δουλειά μου στις 30 Αυγούστου. Επί σαράντα περίπου ημέρες βγάζαμε χώμα. Είχαμε πλήθος ενδείξεις ότι υπάρχει αυτός ο περίφημος τάφος. Βλέπαμε το πελεκούδι από τα μάρμαρα που δούλευαν οι μαστόροι. Αλλά μάρμαρο δεν βλέπαμε. Δεν βρίσκαμε τοίχο. Δεν λέω για τις δυσκολίες που ήταν πολλαπλές. Κάποια στιγμή, στις αρχές του Οκτωβρίου, η τύχη μας έφερε έναν τάφο. Ήταν ένας τοίχος, που από την πίσω μεριά είχε πυθάρια.
Προσπαθώντας να καθαρίσουμε αυτόν τον τοίχο, τελικά, πετύχαμε τον σκοπό μας. Ήταν βέβαια μια αλλόκοτη ανασκαφή, με συνθήκες πάρα πολύ δύσκολες και με χώματα ύψους 12 μέτρων. Όταν καθαρίσαμε τα χώματα, είδαμε ότι βρισκόμαστε σ’ έναν μακεδονικό τάφο με καμάρα. Δεύτερο, σ’έναν μικρότερο τάφο, που έχει μόνο έναν θάλαμο και σκεπάζεται από οριζόντιες καλυπτήριες πέτρες, ο οποίος όμως, είχε καταστραφεί. Μάλλον τον είχαν συλήσει. Το τρίτο οίκημα ήταν δίπλα σ’ αυτούς τους τάφους. Δεν θα μιλήσω γι’ αυτό το κτίσμα, μολονότι το άξιζε. Θα σας μιλήσω για τον πρώτο τάφο. Στον τάφο αυτόν, που ήταν συλημένος, βρήκαμε δύο πήλινα αγγεία, που σημαίνει ότι τα υπόλοιπα ήσαν μετάλλινα, χάλκινα, αργυρά και χρυσά.
Στη συνέχεια, ο καθηγητής κ. Ανδρόνικος, με προβολές σλάιτς , εξήγησε τις σημαντικές αποκαλύψεις του. Στον μικρό τάφο, ο οποίος ήταν συλημένος, δεν βρέθηκαν αντικείμενα, αλλά διατηρούσε, στις τρεις πλευρές του, θαυμάσιες τοιχογραφίες. Στη βόρεια πλευρά του, που είχε μήκος τρεισήμισι μέτρα και πλάτος πάνω από ένα μέτρο , έχει μια λαμπρή τοιχογραφία, μοναδική. Εικονίζει ένα άρμα με αρματηλάτη. Δεξιά, μια νέα γυναίκα, απλώνει τα χέρια της. Ο αρματηλάτης κρατάει ένα σκήπτρο, με ταινίες που ανεμίζουν.
Θα τολμήσω να κάνω μερικές πρώτες υποθέσεις, γιατί αν δεν τις κάνω εγώ θα τις κάνει κάποιος άλλος. Με τον λίγο καιρό που είχα ανάμεσα στην ανασκαφή, βρήκα μια πληροφορία. Ο Πλήνιος, ο Ρωμαίος αυτός συγγραφέας, μας πληροφορεί ότι ένας ζωγράφος στα μέσα του 4ου αιώνα περίπου, ο Νικόμαχος είχε ζωγραφίσει το πολύ σπάνιο αυτό θέμα, την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα και ότι αυτός ο πίνακας είχε μεταφερθεί στη Ρώμη και κάηκε εκεί. Εκτός από αυτό το δείγμα δεν είχαμε κανένα άλλο. Από την τοιχογραφία αυτή φαίνεται ότι ο ζωγράφος Νικόμαχος είχε γρήγορο και σταθερό χέρι.
Στις άλλες πλευρές του τάφου απεικονίζονται και άλλες γυναικείες μορφές. Στον μεγάλο τάφο, βρήκαμε το πρώτο γείσο. Ήτανε σπασμένο και το στερεώσαμε. Στη συνέχεια η έκπληξή μας ήταν μεγάλη, όταν διαπιστώσαμε ότι στην πρόσοψη είχαμε μια τοιχογραφία μήκους 5,50 μέτρων και ύψους 1,20 εκατοστών. Μια τοιχογραφία σύνθετη, με ζωγραφική σύνθεση πολύ προχωρημένη και δυνατή. Καβαλάρηδες και πεζούς, σ’ένα κυνήγι , που δεν είναι απλό. Είναι κυνήγι λιονταριού. Και το κυνήγι αυτό είναι βασιλικό.
Στη σύνθεση αυτή, μπορέσαμε να διακρίνουμε μερικές μορφές. Στην άκρη υπάρχει ένα ζαρκάδι, υπάρχει ένα κεφάλι αλόγου, υπάρχουν ακόμη τρία ξερά δένδρα. Επίσης ένας ακόμη καβαλάρης και στο μέσον περίπου του τάφου υπάρχει ένας άλλος καβαλάρης, ένας νεαρός, ο οποίος κρατάει τα γκέμια του αλόγου. Οι αρχαιολόγοι ίσως να θυμούνται τον Αλέξανδρο στο ψηφιδωτό της Νεαπόλεως , που χτυπάει τον Δαρείο. Στην τοιχογραφία υπάρχουν άλλοι καβαλάρηδες και άλλες παραστάσεις που οπωσδήποτε δεν είναι συνηθισμένες.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ
Όταν ανοίξαμε την πόρτα, με έκπληξη και χαρά είδαμε ότι η πόρτα ήτανε κλειστή, μαρμάρινη, όπως πολλών μακεδονικών τάφων. Αυτό μας έδινε ελπίδες ότι ο τάφος ήταν ασύλητος. Δεν ανοίξαμε την πόρτα για να μην την καταστρέψουμε, αλλά ακολουθήσαμε τον δρόμο των τυμβωρύχων. Ανοίξαμε την τελευταία πέτρα της καμάρας, το κλειδί που λέμε. Βέβαια, αυτό δεν έγινε σε μια μέρα. Μετά βρήκαμε ορισμένα αντικείμενα. Στην αρχή, βέβαια, αιφνιδιαστήκαμε. Ήταν ένα περίεργο σίδερο και το δεύτερο ήταν ένα λυγισμένο καμένο σπαθί. Συνεχίσαμε με προσοχή και βρήκαμε και δεύτερο σπαθί και ξίφος. Βρήκαμε επίσης μπηγμένο επάνω σε μια γωνιά την αιχμή ενός δόρατος, μιας σάρισας προφανώς, και μαζί μ’ αυτά και πλήθος άλλα σιδερικά, τα οποία ανήκουν σε οικοσκευές και αντικείμενα που ανήκουν σε άλογο. Επομένως έχουμε να κάνουμε με μια πολύ σοβαρή ταφή.
Κάποτε ανοίξαμε και την τελευταία πέτρα της καμάρας και ξαφνικά αντικρίσαμε χάλκινα αντικείμενα, ασημένια αγγεία και μια πλάκα μαρμάρινη, που από κάτω θα είχε σαρκοφάγο τετράγωνη. Επίσης μαυρισμένα και κόκκινα πράγματα, τα οποία δείχνουν ότι προέρχονται από την αποσύνθεση οργανικών ουσιών, ξύλων, υφασμάτων και δερμάτων. Αμέσως ειδοποίησα το υπουργείο και ήρθαν συντηρητές. Αυτά που είδαμε να ασπρίζουν ήταν ελεφαντοστέινες πλάκες μήκους 2 μέτρων.
Πιο πέρα ένα χρυσό που μοιάζει σαν ραβδί. Πιο πέρα, στην άκρη, ένας θώρακας πεσμένος με χρυσές ταινίες και χρυσά πτερύγια, κνημίδες χάλκινες και κράνος μακεδονικό και ένα σφουγγάρι σε πολύ καλή κατάσταση. Στον πεσμένο κάτω θώρακα υπήρχε μια παράσταση της Αθηνάς και σκορπισμένα οκτώ χρυσά ανάγλυφα λιονταράκια.
Όταν τα είδαμε όλα αυτά, αναρωτηθήκαμε: « Καλά όλα αυτά τα θαυμαστά πράγματα, αλλά δεν βρήκαμε τον νεκρό, πού είναι ο νεκρός;». Ασφαλώς, πρέπει να είναι στην πλάκα κάτω από τη σαρκοφάγο. Περίμενα να βρούμε μια τεφροδόχο, σαν κι αυτή του Δερβενίου. Την άλλη μέρα ανοίξαμε την πλάκα. Και όταν άνοιξε, μείναμε έκθαμβοι. Αντικρίσαμε την ολόχρυση λάρνακα, που ζυγίζει περί τα 11 κιλά. Στο επάνω μέρος της λάρνακας υπάρχει το σημάδι του Ήλιου για το οποίο έχω πεισθεί ότι είναι το έμβλημα των Μακεδόνων βασιλέων.
Η μεγάλη έκπληξη και συγκίνηση ήταν όταν ανοίξαμε τη λάρνακα. Εκεί μέσα ήταν τα κόκκαλα και τα κρανιακά οστά, τα οποία είχαν ένα βαθύ γαλανό χρώμα. Και πάνω από τα οστά ένα στεφάνι από φύλλα και καρπούς βαλανιδιάς, το ιερό δένδρο του Δία. Μόλις το είδα ήρθε στο νου μου αμέσως ο στίχος της τελευταίας ραψωδίας της «Οδύσσειας», όπου λένε στον Αχιλλέα, στον άλλο κόσμο: « Σου μαζεύουμε τα άσπρα σου κόκκαλα από την πυρά, μέσα σε ανέρωτο κρασί και άλειμμα». Νομίζω ότι τα οστά είναι πλυμένα, εντελώς κατακάθαρα. Αργότερα πήραμε την λειψανοθήκη και την παραδώσαμε στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης. Τελείωσε σχεδόν η πρώτη φάση, το καθάρισμα του θαλάμου.
Αλλά ανάμεσα στον θάλαμο και τον προθάλαμο υπήρχε δεύτερη πόρτα κλειστή και αυτή. Τα μάνταλα όλα στη θέση τους. Το κακό για μας ήταν, ότι δεν μπορούσαμε να μπούμε στον προθάλαμο. Έπρεπε πάλι να βρούμε μια λύση. Χαλάσαμε τον σουβά. Μέσα στον προθάλαμο υπήρχε μία ακόμη σαρκοφάγος, μαρμάρινη με σκέπαστρο, πιο μεγάλη στο μήκος της, ορθογώνια. Επάνω σ’ αυτήν την σαρκοφάγο υπήρχε ένας σωρός,σαν στάχτη. Αυτά που βρήκαμε, τα βρήκαμε την προηγούμενη Δευτέρα. Νομίζω ότι είναι ενδύματα. Όταν προχώρησα λίγο, είδα μπροστά στην πόρτα από το πίσω μέρος αλάβαστρα, δύο κοινά αγγεία και ένα ζευγάρι κνημίδες που ήταν επίχρυσες. Και δίπλα σ’ αυτά ένα μοναδικό εύρημα. Ήταν ανοιγμένο ένα φύλλο χρυσού σε τρία κομμάτια με παραστάσεις.
Όταν το σηκώσαμε από πίσω , είχε μια δέσμη από βέλη. Ήταν η φαρέτρα του νεκρού. Έτσι η Βεργίνα έχει τη δεύτερη χρυσή φαρέτρα που ξέρουμε ως τώρα.
Ανοίξαμε και την δεύτερη
σαρκοφάγο και βρεθήκαμε μπροστά σε μια ακόμα σαρκοφάγο. Σηκώνοντας το σκέπασμα
ανακαλύψαμε ακόμη μία λάρνακα, πιο απλή από την προηγούμενη. Αντικρίσαμε μια
μυθική εικόνα, από ύφασμα μπλε με χρυσοποίκιλτα σχέδια. Το μπλε το χρώμα είναι
από το πορφυρό που μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Δεν βρήκαμε κόκκαλα
μέσα στο ύφασμα αυτό, αλλά βρήκαμε τέφρα. Δίπλα από τα οστά βρήκαμε ένα
αντικείμενο χρυσό, πρέπει να είναι διάδημα γυναίκας. Τίποτα από όλα αυτά δεν
έχει μετακινηθεί ούτε χιλιοστό και ούτε πρόκειται να μετακινηθούν.
Πριν ακόμα μπούμε στον τάφο ξέραμε την χρονολογία του. Πάνω στον τοίχο της προσόψεως, κολλημένη υπήρχε κάτι σαν μικρή πυρά. Βρήκαμε επίσης σπασμένα αγγεία και μέσα σ’ αυτά μικρά όστρακα. Σίγουρα είναι πριν το 320 και κανένα από αυτά που βρήκαμε δεν είναι νεότερο από την χρονολογία αυτή. Το πρόβλημα ύστερα από τα ευρήματα του θαλάμου ήταν τι είναι ο νεκρός. Κοινός θνητός, σε μια τέτοια λάρνακα, με τέτοια ασπίδα και με τέτοιο θώρακα; Το απέκλεια.
Είναι βασιλιάς; Τι στοιχεία έχω;
Από την αρχή είχα επισημάνει ένα δυο στοιχεία. Το ένα από αυτά είναι ένας κύλινδρος, χρυσός και ασημένιος, περισσότερο ασημένιος που έχει ρόμβους επάνω. Αυτή η κουλούρα, λοιπόν ήταν το βασιλικό διάδημα. Ξέραμε, βέβαια, από πηγές, ότι η ταινία ήταν το βασιλικό διάδημα. Κοίταξα στα διάφορα βιβλία για τα διαδήματα των βασιλιάδων και είδα δύο τρία παραδείγματα, όπου φορούν αυτό ακριβώς το διάδημα. Αυτό φορούσε ο Αντίοχος ο Γ’, το φοράει ο Άτταλος ο Γ΄, το φοράει ο Αντίγονος, με καπέλο. Αλλά το φοράει και ο ίδιος ο Αλέξανδρος.
Αλλά πέρα από το διάδημα, από την πρώτη στιγμή είδαμε κι ένα χρυσό ραβδί. Αυτό ήταν το σκήπτρο του. Όταν έχουμε, λοιπόν , το διάδημα και το σκήπτρο, είμαστε βέβαιοι ότι είναι βασιλιάς. Αλλά ποιος βασιλιάς; Αφού, λοιπόν, ήταν βασιλιάς πρέπει να πέθανε ανάμεσα στο 350 το νωρίτερο και το 320 το αργότερο.
Κατά σατανική ή περίεργη σύμπτωση για την μακεδονική ιστορία, αυτή την περίοδο δεν έχουμε άλλον βασιλιά να πέθανε παρά τον Φίλιππο τον Β΄. Ο Αλέξανδρος ήταν μακριά και πέθανε μακριά και δεν θάφτηκε στις Αιγές, γιατί ο πονηρός ο Πτολεμαίος ξεγέλασε και κράτησε το πτώμα του και τον έθαψε εκεί, για να στερεώσει την βασιλεία του.
Εδώ όμως είχα φυλάξει ένα μυστικό. Δεν το είπα σε κανέναν. Χρειαζόμουν μια ακόμη απόδειξη, την οποίαν απέκτησα την Περασμένη Πέμπτη. Κατέβηκα στον τάφο και βρήκα κεφαλάκια ελεφαντοστέινα. Βρήκα δύο, επίσης άλλα δύο και ένα μοναχό. Είδα μια μορφή. Έναν άνδρα πολεμιστή. Βρήκα το δεύτερο, μια γυναίκα. Προχώρησα στα άλλα. Βρήκα άλλους δύο μαζί και μετά τον τρίτο. Οι αρχαιολόγοι θα τον αναγνωρίσουν . Είναι ο Αλέξανδρος. Σήκωσα και το πέμπτο. Αυτός πρέπει να είναι ο νεκρός. Προσωπικά πιστεύω ότι πρόκειται για τον Φίλιππο και δεν έχω καμία αμφιβολία. Δεν κατάλαβα όλα τα πρόσωπα αμέσως. Τον Φίλιππο τον κατάλαβα.
Το βράδυ πήγα να κοιμηθώ και έφερα τα πέντε πρόσωπα στην μνήμη μου. Τώρα τους έβαζα στη σειρά. Και βεβαίως, ήταν ο Φίλιππος και βεβαίως ήταν ο Αλέξανδρος. Τα άλλα πρόσωπα ήταν η Ολυμπιάδα, ο πατέρας του Φιλίππου και η μητέρα του. Ο ίδιος ο Φίλιππος, πριν πεθάνει, είχε αναθέσει την φιλοτέχνηση αυτών των χρυσελεφάντινων αγαλμάτων στο Φιλιππείο της Ολυμπίας. Το έργο αυτό το έχει κάνει ο μεγάλος γλύπτης ο Λεωχάρης.
Για την νεκρή του άλλου προθαλάμου δεν νομίζω πια ότι αποτελεί άλυτο πρόβλημα. Πρόκειται για την Κλεοπάτρα τη δεύτερη γυναίκα του Φιλίππου που είτε σκοτώθηκε, είτε εξαναγκάστηκε να αυτοκτονήσει από την Ολυμπιάδα.
Μακεδονία, 25 Νοεμβρίου 1977
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου