ΕΥΡΕΘΗ ΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ Ο ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ - ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΤΥΜΒΟΥΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΛΑΓΚΑΔΑ

 

 της κ. Αθηνάς Γ. Καλογεροπούλου

«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», 6 Απριλίου 1962

 

Άπειρες φορές ξεκινώντας για να παρουσιάσουμε ένα αρχαιολογικό εύρημα, τονίσαμε την περήφανη μοίρα που βαραίνει πάνω στη ζωή, ιδίως των παλαιοτέρων εποχών: Πόσο περίεργη είναι η σύμπτωση, αμέτρητα στοιχεία για την θρησκεία, για την σκέψη, για την δημιουργία κάθε είδους γενικά, των παλιών ανθρώπων, να μας έρχονται μες από την σκοτεινιά και τη σιωπή των τάφων.

 Για μιάν ακόμα φορά φέτος, μες στον Φεβρουάριο, λίγοι τάφοι που βρέθηκαν τυχαία σε οδικές εργασίες στο Λαγκαδά της Μακεδονίας, έφεραν στην επιφάνειαν , όχι μόνο ένα ακέραιο μεγάλο και εκλεκτικής τέχνης χάλκινο κρατήρα, με πλουσιότατη γλυπτική διακόσμηση και άλλα έργα τέχνης, αλλά και σπουδαία στοιχεία πρόσφεραν για τα ταφικά έθιμα της εποχής που έγιναν οι ταφές και γενικότερα, κανείς ακόμη δεν είναι σε θέση να ξέρει τι ακόμα πρόκειται ν’ αποκαλύψει όχι μόνο των ανασκαφικών εργασιών η συνέχιση στο χώρο εκείνο, αλλά και των ευρημάτων η εξονυχιστική μελέτη, που θα γίνει από τον έφορο της περιοχής κ. Χ. Μακαρώνα.

Από τα πιο σπουδαία ευρήματα ιδιαίτερα πολύτιμος στο είδος του , είναι κι ένας πάπυρος που με πολλή προσοχή μαζεύτηκε έξω από τον πρώτο τάφο, του τύμβου Δερβενίου, στη βόρειά του γωνία, επάνω ακριβώς στην πυρά, όπου πριν από την ταφή, είχε καεί το σώμα του αγνώστου νεκρού πολεμιστή. Μες στα απομεινάρια της ίδιας φωτιάς αποκαλύφθηκαν και μερικά κομμάτια από ξύλινα αγγεία με επίχρυση διακόσμηση κι ακόμα λίγα κεφάλια από καρφιά χάλκινα που φαίνεται να ανήκαν στο ξύλινο φέρετρο που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά του νεκρού ως την πυρά.

Ο πάπυρος αυτός, τελικά, πρόκειται να μελετηθεί από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Καψωμένο, αφού ανοιχτεί προσεχτικά από ειδικόν τεχνικό και συντηρηθεί κατάλληλα.

Η ανακάλυψη παπύρου είναι μεγάλο γεγονός, ιδιαίτερα σημαντικό για τον τόπο μας, όπου η υγρασία του εδάφους στάθηκε πάντοτε αντίμαχη δύναμη για τη διατήρηση παρόμοιων μνημείων. Πέρ’ απ’ αυτό, με τα πρώτα στοιχεία που έγιναν γνωστά σχετικά, φαίνεται ότι πρόκειται για κείμενο παλιό, της τελευταίας εικοσιπενταετίας του 4ου αι. π.Χρ., διότι είναι και το παλαιότερο γνωστό ως αυτή τη στιγμή, γραπτό κείμενο από την αρχαιότητα.

Ο πάπυρος είναι υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα και ως γραφική ύλη, από την Τρίτη ακόμα χιλιετηρίδα προ Χριστού. Καθώς φύτρωνε άφθονος στις όχθες του Νείλου, από νωρίς χρησιμοποιήθηκε σαν ένα είδος χαρτιού.

Έκοβαν τα τριγωνικά του στελέχη, τα χώριζαν και κατόπιν, άπλωναν μια- μια τις ίνες πάνω σ’ ένα κεκλιμένο με πολλήν υγρασία επίπεδο γεμίζοντας ένα τετράπλευρο διάστημα, όσες περίπου ήταν οι διαστάσεις της σελίδος που ήθελαν να φτάσουν. Κατόπιν άπλωναν σε αντίθετη φορά ένα ακόμη στρώμα ινών, τη μια πλάι στην άλλη, και αυτές, μαζί με τις πρώτες ή κολλούσαν με ειδική ουσία κολλητική ή ενώνονταν καθώς στέγνωναν στον ήλιο. Κατόπιν, έτοιμο πια το κάθε φύλλο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για γραφή.

 Από παπύρους- εκτός από περγαμηνές- πλούσια στοιχεία έχουν δοθεί για την αρχαία ιστορία, τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, την Ιστορία της νομοθεσίας, για ήθη και έθιμα κι ένα πλήθος άλλους τομείς. Ακόμη, ένας μεγάλος αριθμός κειμένων της αρχαιότητος διατηρήθηκε χάρις στους παπύρους, που είτε βοήθησαν στη διόρθωση γνωστών φιλολογικών ή φιλοσοφικών έργων γνωστών από μεσαιωνικά χειρόγραφα ή έδωσαν τελείως άγνωστα κείμενα μεγάλων μάλιστα συγγραφέων της αρχαιότητος. Έτσι, μεγάλη ανακάλυψη στάθηκε η ανεύρεση παπύρου με την «Αθηναίων Πολιτεία» του Αριστοτέλη, ή άλλων παπύρων με αποσπάσματα δραμάτων του Ευριπίδη ( Μελανίππη, Υψιπύλη, Φαέθων), ποιήματα του Αλκαίου και Σαπφούς κ.α.π.

Στην Ελεφαντίνη, την Μέμφι, την Πτολεμαΐδα, την Οξύρρυγχο της Αιγύπτου, ένα πλήθος από παπύρους βρέθηκαν μέσα σε μούμιες ανθρώπων ή κροκοδείλων, σε επένδυση φέρετρων ή και σε σωρούς σκουπιδιών. Κάθε πτυχή ζωής : συμβόλαια , προικοσύμφωνα, δωρητήρια, άλλες συμφωνίες, γράμματα ιδιωτικά, δημόσια έγγραφα που κάποτε πετάχτηκαν ως άχρηστα κι εκποιήθηκαν, πολύτιμα πρόσφεραν στοιχεία στην σημερινή έρευνα.

Μερικοί πάπυροι βρέθηκαν και σε τάφους στην Αίγυπτο μέσα σε πήλινα αγγεία, και περιείχον επίσημα έγγραφα οικογενειών στις οποίες ανήκαν οι νεκροί. Άλλοι πάπυροι έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο, κι είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικοί για θέματα θρησκειολογικά.

Σ’ αυτή την κατηγορία δείχνει να ανήκει κι ο πάπυρος του Τύμβου του Δερβενίου, αν κρίνει κανείς από μερικές λέξεις – όπως το ΓΗ ΜΗΤΗΡ, ΜΑΝΤΕΥΟΜΕΝ, ΕΣΤΙΑ – και φάνηκαν καθαρά οι θαυμάσιες φωτογραφίες μερικών ακραίων τμημάτων του εγγράφου που τράβηξε ο ίδιος ο κ. Μακαρώνας.

 

Είναι φυσικό, ο πάπυρος αυτός, σπάνιο εύρημα για τον ελληνικό χώρο να έχει συγκεντρώσει τεράστιο το ενδιαφέρον των ειδικών που πολλά περιμένουν από την μελέτη του.